Oleg Bashoratchi
Oleg (
Bashoratchi Oleg , qadimgi ruscha: Ольгъ, Ѡльгъ; 912-yilda vafot etgan) — 879-yildan Novgorod knyazi va 882-yildan buyuk Kiev knyazi.
Oleg Ryurik vafotidan keyin uning kichik oʻgʻli Igorning regenti sifatida Novgorod oʻlkalari ustidan hokimiyatni qoʻlga kiritgandan soʻng, Kievni egallab oladi va poytaxtni oʻsha erga koʻchiradi va shu bilan Sharqiy slavyanlarning ikkita asosiy markazini birlashtirdi. Shuning uchun, koʻpincha Qadimgi Rossiya davlatining asoschisi deb Ryurik emas, balki aynan u eʼlon qilingan.
„Oʻtgan-yillar haqidagi hikoya“ qoʻlyozmasida uning laqabi Bashoratchi (oldindan kelajakni biluvchi , shuningdek, dono yoki notiq ) deb qayd qilingan.
Olegning kelib chiqishi
Qoʻlyozmalarda Olegning tarjimai holining ikkita versiyasi berilgan: anʼanaviy (Oʻtgan-yillar haqidagi hikoyada) va Novgorod ilk qoʻlyozmasida. Novgorod xronikasida avvalgi xronikalar toʻplamining parchalari saqlanib qolgan („Oʻtgan-yillar haqidagi hikoya“ ham shu asosda yaratilgan), ammo X asr voqealari qoʻlyozmasida noaniqliklar mavjud.
„Oʻtgan-yillar haqidagi hikoya“ ga koʻra, Oleg Ryurikning qarindoshi (qabiladoshi) boʻlgan.
V. N. Tatishev Yoaxim qoʻlyozmasiga murojaat qilgan holda, u oʻzini Efanda deb atagan Ryurikning rafiqasining ukasi yaʼni qaynogʻasi deb hisoblaydi . Olegning aniq kelib chiqishi „Oʻtgan-yillar haqidagi hikoya“da koʻrsatilmagan. Uning shaxsiyati bilan bogʻliq afsonalar, shuningdek, Odda Orvar (Oʻq) haqidagi yarim afsonaviy Skandinaviya dostonida saqlanib qolgan, bu shahzodani Skandinaviyada taniqli boʻlganligidan dalolat beradi.
879-yilda knyazlik sulolasining asoschisi Ryurik vafotidan keyin Oleg Novgorodda Rurikning kichik oʻgʻli Igorning homiysi sifatida hukmronlik qila boshladi .
Ismning kelib chiqishi
Oleg ismining ruscha talaffuzi skandinaviyalik Xelge ismidan kelib chiqqan boʻlib , bu dastlab (proto-shved tilida — Xaylaga) „aziz“, „davolovchi inʼomga ega“ degan maʼnolarni anglatadi . Dostonlardan Helgi ismining VI—IX asrlarga toʻgʻri keladi bir necha tashuvchilari maʼlum.. Skandinaviya tarixchisi E.A.Melnikova uni skandinavcha helgi, heilagr — „muqaddas“, „muqaddas“ soʻzidan kelib chiqqan debxulosa qiladi.
uz.wikipedia.org