Okulus

Okulus (tinchadan koʻz) gumbaz markazidagi yoki devordagi dumaloq teshikdir. Antik davrda paydo boʻlgan, Vizantiya va Neoklassik meʼmorchilikning oʻziga xos xususiyati. U fransuzcha œil-de-boeuf yoki oddiygina „buqa koʻzi“ sifatida ham tanilgan. Bu tuynuk asosan ichkariga yorugʻlik olib kirish uchun katta gumbazli binolarda qoʻlanilgan.

Tarixi

Klassik

Okulus qadimgi Rimliklar tomonidan ishlatilgan, eng yaxshi misollardan biri Panteon gumbazidagi oculusdir. Ob-havoga ochiq, yomgʻir va havoning kirib kelishiga va yerga tushishiga imkon beradi, u yerda drenajlar orqali olib ketiladi. Ochilish kichik koʻrinishga ega boʻlsada, aslida diametri 8 metrga teng, binoni yoritishga imkon beradi.

Vizantiya

Okulus Vizantiya imperiyasining meʼmorchiligida keng qoʻllanilgan. 5-6-asrlarda Suriyadagi binolarga va yana 10-asrda ham ishlatilgan. Konstantinopolning Myrelaion cherkovida (taxminan 920), ikkala yon jabhada turli yoʻl ustidagi ikkita okulus mavjud.

Uygʻonish davri

Uygʻonish davri arxitekturasidagi okulusning dastlabki namunalarini Florensiya soborida, koʻrfaz koʻchasida va arkada arkalarining tojlari tepasida koʻrish mumkin.

Neoklassik

Italiya Uygʻonish davrida boshlangan gumbaz qurilishi qayta tiklanganidan beri ochiq koʻz oʻrnini yorugʻlik oʻtkazuvchi gumbazlar va boshqa yumaloq derazalar, teshiklar va yorugʻlik oynalari bilan almashtirildi. Ularni Palladioning Villa Rotonda pedimentlarida koʻrish mumkin, garchi gumbazda boʻlmasa ham. Okulus oynalaridan foydalanish Barokko meʼmorchiligida koʻproq mashhur boʻldi. Neo-Palladian arxitektorlari, jumladan Kolen Kempbell tomonidan keng qoʻllaniladigan, uni Virjiniya universitetidagi Tomas Jeffersonning Rotunda gumbazida koʻrish mumkin.

Yana qarang

Qalay shift

Vizantiya meʼmorchilik sanʼati

Qadimgi Rim meʼmorchilik sanʼati

Galereya

Manbalar

uz.wikipedia.org