Ogʻiz kandidozi
Ogʻiz kandidozi — bu ogʻizning shilliq pardalarida uchraydigan Candida turlarining mikozi (xamirturush / qoʻziqorin infeksiyasi tarzida talqin qilinadi) hisoblanadi. Boshqa nomlar orasida
ogʻiz boʻshligʻi deb ham ataladi, ogʻizda paydo boʻladigan kandidozidir.
Candida albicans bu holatda eng koʻp uchraydigan organizmdir. C. albicans ogʻiz mikrobiotasining oddiy komponenti sifatida dunyo aholisining taxminan 50 % ogʻizlarida tashiladi. Ushbu kandidoz holati kasallik deb hisoblanmaydi, ammo Candida turlari patogen boʻlib, xost toʻqimalariga hujum qilganda tushganda, ogʻiz kandidozi paydo boʻlishi mumkin. Bu oʻzgarish odatda zararsiz mikroorganizmlar tomonidan mahalliy (yaʼni shilliq qavat ogʻiz boʻshligʻidagi) yoki xos immunitetni oʻzgartiruvchi tizimli omillar tufayli opportunistik infektsiyani tashkil qiladi yaʼni paydo boʻlishiga sababchi boʻladi.
Ogʻiz boʻshligʻining kandidozi — bu mikoz (yaʼni zamburugʻli infektsiya hisoblanadi). Anʼanaga koʻra, ogʻiz kandidozi 1960-yillarda tasvirlangan Lehner tizimi yordamida oʻtkir va surunkali shakllarga boʻlinadi. Baʼzi kichik tiplar deyarli har doim oʻtkir (masalan ularning nomlari — oʻtkir psevdomembranoz kandidoz), boshqalari esa surunkali shaklda uchraydi. Biroq, bu odatiy taqdimotlar har doim ham toʻgʻri kelmaydi, bu esa ushbu tizim bilan bogʻliq muammolarni keltirib chiqardi. Yaqinda taklif qilingan ogʻiz kandidozining tasnifi ogʻiz boʻshligʻi va perioral toʻqimalar bilan chegaralangan birlamchi ogʻiz kandidozini va ogʻizdan tashqari tananing boshqa qismlarini ham qamrab oladigan ikkilamchi ogʻiz kandidozini ajratib turadi. Inson immunitet tanqisligi virusi / orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (OIV/OITS) global pandemiyasi anʼanaviy tasnifdan uzoqlashishda muhim omil boʻldi, chunki u ogʻiz boʻshligʻi kandidozining atipik shakllari bilan kasallangan bemorlarning yangi guruhini shakllantirishga ham olib keladi.
Tashqi koʻrinishi boʻyicha
Kandidozning uchta asosiy klinik koʻrinishi odatda tan olinadi: psevdomembranoz, eritematoz (atrofik) va giperplastik nomli koʻrinishlari. Koʻpincha, taʼsirlangan shaxslar u yoki bu aniq turni koʻrsatadi, lekin baʼzida bir odamda bir nechta klinik variantlar holatini koʻrish ham mumkin.
Psevdomembranoz
Oʻtkir psevdomembranoz kandidoz ogʻiz boʻshligʻi kandidozining klassik shakli boʻlib, odatda qichitqi deb ham ataladi. Umuman olganda, bu ogʻiz kandidozining eng keng tarqalgan turi boʻlib, ogʻiz kandidozi kasallik holatlarining taxminan 35 % ni tashkil qiladi.
Birlashtirilgan lezyonlar
Candida bilan bogʻliq shikastlanishlar ogʻiz boʻshligʻining birlamchi kandidozidir (ogʻiz boʻshligʻi bilan chegaralangan yaʼni ogʻiz boʻshligʻida uchraydi), bu yerdagi holatlarga koʻra kasallikning sabablar koʻp deb hisoblanadi. Masalan, bakteriyalar, shuningdek Candida turlari bu lezyonlarda ishtirok etishi, uchrashi mumkin. Koʻpincha, faqat antifungal terapiya bu lezyonlarni doimiy ravishda bartaraf etilmaydi, aksincha, kandidozni davolashdan tashqari, asosiy predispozitsiya qiluvchi omillarni ham hal qilish kerak, bu narsalarni hal etmasdan davolab boʻlmaydi.
Burchakli cheilit
Burchakli cheilitis ogʻiz burchaklarida (burchaklarida uchraydi) yalligʻlanish boʻlib, koʻpincha Candida turlarini oʻz ichiga oladi, baʼzida „ Candida bilan bogʻliq burchakli cheilitis“, yoki kamroq tez-tez „monilial perleche“ atamalari qoʻllaniladi. Taxminan 20 % hollarda Candida organizmlari va 60 % hollarda C. albicans va Staphylococcus aureus aralash infektsiyasi uchun javobgardir. Alomatlari: orasida ogʻriq, eritema (qizarib ketish holati) va ogʻizning bir yoki koʻpincha ikkala burchagining yoriqlari, komissuralarda (ogʻiz burchaklari ichida) ogʻiz boʻshligʻida koʻrinadigan shishlar (ishib ketish, shish) kiradi. Burchakli cheilit odatda keksa odamlarda uchraydi va protez bilan bogʻliq stomatit bilan bogʻliq boʻladi.
Median romboid glossit
Bu dorsal tilning markazida joylashgan elliptik yoki romboid lezyon, faqat sirkumvallat papillaning old tomonida (oldida). Hudud depapilatsiyalangan, qizarib ketgan (yoki qizil va oq) va kamdan-kam hollarda ogʻriqli. Lezyonda koʻpincha Candida turlari mavjud, baʼzida bakteriyalar bilan aralashadi.
Chiziqli gingival eritema
Bu eritematoz gingivitning mahalliy yoki umumiy chiziqli tasmasi bu — tish goʻshtining yalligʻlanishi hisoblanadi. Bu birinchi marta OIV bilan kasallangan odamlarda kuzatilgan va „OIV-gingivit“ deb nomlangan, ammo bu holat bu guruh bilan chegaralanmagan. Candida turlari ishtirok etadi va baʼzi hollarda lezyon antifungal terapiyaga javob beradi, ammo ogʻiz boʻshligʻi gigienasi va inson gerpesviruslari kabi boshqa omillar mavjud deya hisoblanib kelingan. Bu holat nekrotizan ülseratif periodontitga aylanishi mumkin.
Ushbu mahalliy va tizimli xost mudofaa mexanizmlaridan birining buzilishi ogʻiz kandidoziga potentsial sezuvchanlikni tashkil qiladi, bu kamdan-kam hollarda predispozitsiya qiluvchi omillarsiz ham yuzaga kelishi mumkin. Bu koʻpincha „kasallarning kasalligi“ deb taʼriflanadi, juda yosh, juda keksa yoki juda kasalmand boʻlgan odamlarda uchraydi.
Immunitet tanqisligi
Immunitet tanqisligi — bu tibbiy sharoitlar yoki davolash usullari tufayli yuzaga kelishi mumkin boʻlgan immunitet tizimining zaiflashib qilgan holati.
Oʻtkir psevdomembranoz kandidoz yangi tugʻilgan chaqaloqlarning taxminan 5 foizida uchraydi turadi. Candida turlari tugʻilish paytida onaning vaginal kanalidan olinadi. Juda yosh, immunitet tizimi hali toʻliq rivojlanmagan va kandidoz turlariga individual immunitet tizimidan qarshi javob boʻlmaydi, chunki Hali toʻliq tarzda chaqaloqning organizmi rivojlanmagan, chaqaloqlarda antikorlar boʻlgani uchun, odatda onaning koʻkrak suti bilan taʼminlanadi.
Tarixi
Ogʻiz boʻshligʻi kandidozi butun tarix davomida tan olingan. Ushbu holatning birinchi taʼrifi miloddan avvalgi IV asrda „Epidemiya“ (gippokrat korpusining bir qismi boʻlgan risolada bayon etilgan) da sodir boʻlgan deb taxmin qilinadi, bu yerda ogʻiz boʻshligʻi kandidoziga oʻxshash koʻrinishlari asosiy kasallik bilan sodir boʻlishi aytilgan.
Manbalar
uz.wikipedia.org