Ocimum tenuiflorum
Ocimum tenuiflorum , odatda
muqaddas rayhon ,
tulsi yoki
tulasi nomi bilan tanilgan, yalpizdoshlar oilasiga mansub koʻp yillik oʻsimlik. Uning vatani Hindiston yarim oroli va janubi-sharqiy Osiyo tropiklarida madaniy oʻsimlik sifatida keng tarqalgan.
Tulsi diniy va anʼanaviy tibbiyotda, qo‘llash shuningdek, efir moyi uchun yetishtiriladi.
Morfologiya
Muqaddas rayhon — tik, koʻp shoxli past bo‘yli buta, bo‘yi 30–60 cm (12–24 in) gacha yetadi. Barglari yashil yoki binafsha rangga ega. Binafsha rangli gullar, uzun boʻyli choʻzilgan pogʻonalarga yaqin boʻlaklarga joylashgan.
Hindiston va Nepalda yetishtiriladigan uchta asosiy morfotiplar: Ram tulsi (eng keng tarqalgan turi, keng och yashil barglari biroz shirin), kamroq tarqalgan binafsharang yashil bargli (Krishna yoki Shyam tulsi) va oddiy yovvoyi vana tulsi.
Kelib chiqishi va tarqalishi
Xloroplast genomlari ketma-ketligidan foydalangan holda olib borilgan keng koʻlamli filogeografik tadqiqotda Panjob markaziy universitetining Bathinda tadqiqotchilari guruhi bu oʻsimlikning Shimoliy-Markaziy Hindistondan kelib chiqishini aniqladilar.
Bu rayhon kosmopolit turga aylangan.
Kimyoviy tarkibi
Tulsining fitokimyoviy tarkibiy qismlariga oleanolik kislota, ursolat kislotasi, rosmarin kislotasi, evgenol, karvakrol, linalool va b-karyofilin (taxminan 8%) kiradi.
Tulsi efir moyi asosan evgenol (70%) b-elemen (11,0%), b-karyofilin (8%) va germakren (~ 2%) dan iborat.
Foydalanish
Tulsi (Sanskrit: Surasa) Ayurveda va Sidda amaliyotlarida kasalliklarni davolash uchun ishlatilgan.
Nematisidal
Efir moyi Tylenchulus semipenetrans, Meloidogyne javanica, Anguina tritici va Heterodera cajani ga qarshi nematisidal ta‘sir qilishi mumkin.
Hinduizmdagi ahamiyati
Tulsi hindular, xususan, Vaishnavitlar sektasi uchun muqaddas oʻsimlikdir. Uhind uylari yoki Hanuman ibodatxonalari hovlilariga ekiladi.
Har oqshom bengal hindulari tulsi oʻsimliklari oldiga sopol lampalar qoʻyadilar. Assamda nishonlanadigan Kati Bihu festivali paytida odamlar uy tulsi oʻsimliklari yonida sopol lampalar (diya) yoqadilar va ibodat qilishadi
Galereya
Manbalar
uz.wikipedia.org