Noorganik moddalar
Noorganik moddalar (noorganik birikmalar) — organik boʻlmagan oddiy moddalar va kimyoviy birikmalar, yaʼni ularning tarkibida uglerod boʻlmagan moddalar. Shuningdek, baʼzi uglerodli birikmalar (karbidlar, siyanidlar, karbonatlar, uglerod oksidlari, CO va CO 2 va anʼanaviy ravishda noorganik deb tasniflanadigan baʼzi boshqa moddalar[⇨]). Noorganik moddalar organik moddalargagina xos boʻlgan uglerodli tuzilishiga ega emas.
Noorganik moddalar sinflari
Barcha noorganik birikmalar ikki katta guruhga boʻlinadi:
Oddiy moddalar — bir unsur atomlaridan iborat boʻladi;
Murakkab moddalar ikki yoki undan ortiq unsurlarning atomlaridan tashkil topadi.
Oddiy moddalar fizik va kimyoviy xossalariga koʻra, quyidagilarga boʻlinadi:
asosiy metallar (Li, Na, K, Mg, Ca va b.);
nometallar (F2, Cl2, O2, S, P va b.);
amfoter oddiy moddalar (Zn, Al, Fe, Mn va b.);
asl gazlar (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn).
Murakkab moddalar kimyoviy xossalariga koʻra quyidagilarga boʻlinadi:
Oksidlar :
asosiy oksidlar (CaO, Na<sub id="mwTQ">2</sub>O va b.);
kislotali oksidlar (CO2, SO<sub id="mwUw">3</sub> va b.);
amfoter oksidlar (ZnO, Al2O3 va b.);
qoʻsh oksidlar (Fe3O4 va b.);
tuz hosil qilmaydigan oksidlar (CO, NO va b.);
Gidroksidlar ;
asoslar (NaOH, Ca(OH)<sub id="mwbA">2</sub> va b.);
kislotalar (H<sub id="mwcA">2</sub>SO<sub id="mwcQ">4</sub>, HNO3 va b.);
amfoterli gidroksidlar (Zn(OH)<sub id="mwdw">2</sub>, Al(OH)<sub id="mweQ">3</sub> va b.);
Tuzlar:
oʻrta tuzlar (Na2SO4, Ca<sub id="mwhQ">3</sub>(PO<sub id="mwhg">4</sub>)<sub id="mwhw">2</sub> va b.);
kislota tuzlari (NaHSO<sub id="mwiw">3</sub>, CaHPO<sub id="mwjQ">4</sub> va b.);
asosiy tuzlar (Cu2CO3(OH)2 va b.);
qoʻsh va/yoki kompleks tuzlar (CaMg(CO<sub id="mwlA">3</sub>)<sub id="mwlQ">2</sub>, K<sub id="mwlw">3</sub>[Fe(CN)<sub id="mwmA">6</sub>], KFe<sup id="mwmg">III</sup>[Fe<sup id="mwmw">II</sup>(CN)<sub id="mwnA">6</sub>] va b.);
Binar birikmalar:
kislorodsiz kislotalar (HCl, H2S va b.);
anoksik tuzlar (NaCl, <sub id="mwqg">CaF2</sub> va b.);
boshqa binar birikmalar (AlH<sub id="mwrQ">3</sub>, CaC<sub id="mwsA">2</sub>, CS<sub id="mwsg">2</sub> va b.)
Tarkibida uglerod boʻlgan noorganik moddalar
Ushbu moddalar anʼanaviy ravishda noorganik kimyo sohasiga tegishli hisoblanadi:
Moddalar sinflari oʻrtasidagi genetik bogʻliqlik
Genetik bogʻlanish - bu bir sinfga tegishli moddani boshqa sinf moddasiga aylantirish imkoniyatini aks ettiruvchi birikmalar sinflari oʻrtasidagi bogʻliqlikdir.
Genetik qator - bir xil kimyoviy unsurni oʻz ichiga olgan moddalarning oʻzgarishlarini aks ettiruvchi zanjir.
Metallning genetik qatori
M
→
O
2
M
x
O
y
→
H
2
O
M
(
O
H
)
n
→
H
m
A
n
M
m
(
A
n
)
n
{\displaystyle M\ {\xrightarrow[{}]{O_{2}}}\ M_{x}O_{y}\ {\xrightarrow[{}]{H_{2}O}}\ M(OH)_{n}\ {\xrightarrow[{}]{H_{m}An}}\ M_{m}(An)_{n}}
misol uchun
K
→
O
2
,
t
o
K
2
O
→
H
2
O
K
O
H
→
−
H
2
O
H
C
l
K
C
l
{\displaystyle K\ {\xrightarrow[{}]{O_{2},\ t^{o}}}\ K_{2}O\ {\xrightarrow[{}]{H_{2}O}}\ KOH\ {\xrightarrow[{-H_{2}O}]{HCl}}\ KCl}
Nometallarning genetik qatori
N
o
m
→
O
2
N
o
m
x
O
y
→
H
2
O
H
m
N
o
m
O
y
+
1
→
M
(
O
H
)
n
M
m
(
N
o
m
O
y
+
1
)
n
{\displaystyle Nom\ {\xrightarrow[{}]{O_{2}}}\ Nom_{x}O_{y}\ {\xrightarrow[{}]{H_{2}O}}\ H_{m}NomO_{y+1}\ {\xrightarrow[{}]{M(OH)_{n}}}\ M_{m}(NomO_{y+1})_{n}}
Manbalar
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org