Nigella sativa

Nigella sativa ( qora zira yoki kalonji nomi bilan ham tanilgan) Ranunculaceae oilasiga mansub bir yillik gullaydigan oʻsimlik. Vatani Sharqiy Yevropa (Bolgariya va Ruminiya) va Gʻarbiy Osiyo (Kipr, Turkiya, Eron va Iroq). Yevropaning boshqa hududlari, Shimoliy Afrika va Myanmagacha boʻlgan hududlarda tabiiylashtirilgan.

Etimologiya

Nigella turkumining lotincha nomi niger „qora“ soʻzidan olingan. Sativa binar nomi „oʻstirilgan“ degan maʼnoni anglatadi.

Ingliz tilida N. sativa va uning urugʻi qora zira, arpabodiyon guli, nigella, muskat yongʻogʻi guli, rim koriandri, kalonji deb ham ataladi.

Tavsif

N. sativaning boʻyi 20–30 cm (7.9–11.8 in) gacha oʻsadi. Gullar nozik va odatda och koʻk va oq rangga ega, beshdan oʻntagacha gulbarglari bor. Meva uch-yetti dona birlashgan follikuladan iborat katta va shishgan koʻsak shaklida boʻlib, ularning har birida ziravor sifatida ishlatiladigan koʻplab urugʻlar mavjud.

Pazandachilikda foydalanish

Amerika Qoʻshma Shtatlarida Oziq- ovqat va farmatsevtika idorasi Nigella sativani tabiiy ziravor sifatida foydalanish uchun xavfsiz (GRAS) deb tasniflaydi. N. sativa urugʻlari koʻplab oshxonalarda ziravor sifatida foydalaniladi. Falastinda urugʻlar achchiq qizha pastasini tayyorlash uchun maydalangan holatda ishlatiladi.

Quruq qovurilgan urugʻlar meva, sabzavotlar, salatlar va parranda goʻshtlariga ziravor sifatida qoʻshilishi mumkin. Baʼzi madaniyatlarda qora urugʻlar non mahsulotlariga taʼm berish uchun ishlatiladi.

Tarixi

N. sativani yetishtirish haqidagi arxeologik dalillari uch ming yil oldinga borib taqaladi. N.sativa urugʻlari qadimgi Misrning bir qancha joylarida, shu jumladan Tutankhamun qabrida topilgan.

N. sativa ovqatni xushboʻylash uchun qadimgi dunyoda ziravor sifatida ishlatilgan boʻlishi mumkin. Musulmon fors shifokori Avitsenna oʻzining "Tibbiyot qonunlari" asarida N. sativani nafas qisilishini davolovchi vosita sifatida tasvirlagan. N. sativa Yaqin Sharqda anʼanaviy tibbiyot sifatida ishlatilgan.

Kimyo

N. sativa urugʻlarining tarkibida 32% dan 40% gacha yogʻ mavjud. N. sativa moyi tarkibida linolein kislota, olein kislota, palmitin kislota va trans - anetol va nigellitsin, nigellidin, nigellimin va nigellimin va boshqa moddalar mavjud. Xushboʻy moddalarga timokinon, dihidrotimokinon, p -simen, karvakrol, a-tujen, timol, a-pinen, b-pinen va trans - anetol kiradi. Urugʻlarda oqsil va turli xil alkaloidlar mavjud.

Tadqiqot

Klinik tadqiqotlarda N. sativa sistolik va diastolik qon bosimini pasaytirishda qisqa muddatli foydasi borligi aniqlangan. Qora urugʻ tarkibidagi ekstraktlar triglitseridlar, LDL va umumiy xolesterin miqdorini kamaytirishi va HDL xolesterinini oshirishi mumkinligi haqida dalillar mavjud. Afrika va Osiyoda anʼanaviy tibbiyot amaliyotida N. sativa qoʻllanilishiga qaramay, urugʻ yoki moyni isteʼmol qilish inson salomatligiga biron bir foyda keltirishini koʻrsatadigan yuqori sifatli klinik dalillar yetarli emas.

Yana qarang

Manbalar

uz.wikipedia.org