Niderlandiya–Turkiya munosabatlari
Gollandiya—Turkiya munosabatlari (niderlandcha: Nederlands-Turkse betrekkingen , turkcha: Hollanda-Türkiye ilişkileri) Niderlandiya va Turkiya o'rtasidagi davlatlararo munosabatlar. Diplomatik munosabatlar keng qamrovli bo'lib, 1612-yildan boshlab to'rt asrni qamrab oladi. Gollandiyadagi birinchi turk vakili 1859-yilda faoliyat yurita boshladi.
Gollandiyaliklar Levantda o'z konsullariga ega bo'lgunga qadar, ular 1611-yilda Korniliy Xagani Istanbulga konsul qilib yuborguniga qadar 1569-yilgi Fransiya kapitulyatsiyasi ostida savdo qilishgan. Konsulni tayinlash uchun general-shtatlar mas'ul edi, ammo bu holatlarda Levant savdogarlari bilan yaqindan maslahatlashishgan. Konsullar uchun yomon to'lov tizimi konsul va savdogarlar jamoasi o'rtasidagi munosabatlarning mumkin bo'lgan muvaffaqiyatlarini buzdi. Savdogarlar venetsiyalik qat'iy ish haqi to'lovini o'zgartirishni so'rashdi, ammo general-shtatlar ularning xohishlariga qarshi chiqdi va boshqa daromad vositalarini topishga harakat qildi. Bu Gollandiya konsullari uchun muammolar tug'dirdi va konsullar konsullik va elchixona yig'imlarini to'lashni istamagan davlatlar a'zolari ustidan o'z vakolatlarini qo'llash holatlari haqida ko'plab xabarlar mavju. Gollandiya xalqi ichidagi ichki kurashga qaramay, u Usmonlilar bilan yaxshi munosabatda bo'lgan va 1804-yilda Sulton Selim III (1789-1807) Amsterdamga birinchi doimiy vakil tayinlagan.
Turkeye — Niderlandiyaning janubi-gʻarbiy qismida, Zelandiya Flandriyasining gʻarbida joylashgan Sluis munisipalitetiga qarashli qishloq. 1604-yilda shahzoda Maurits Gollandiyaning Mustaqillik urushida ispanlar bilan jangda Gollandiyani qo'llab-quvvatlaganliklari uchun turk dengizchilariga minnatdorchilik bildirish uchun qishloq nomini Turkiya qilib o'zgartirdi.
Turkiya va Gollandiya munosabatlari tarixi 17-asrga borib taqaladi, oʻshanda shtatlarning birinchi vakili Buyuk Portga yuborilgan. O'shandan beri ikki davlat o'rtasidagi aloqalar davom etib, 60-70-yillarda turkiyalik mehmon ishchilar tomonidan mustahkamlangan va bugungi kunda kuchli iqtisodiy aloqalar bilan mustahkamlangan.
Siyosiy munosabatlar
Turkiya va Niderlandiya Yevropa Kengashi, Shimoliy Atlantika Shartnomasi Tashkiloti (NATO), Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD), Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (EXHT), Jahon savdo tashkiloti (JST) va O'rta yer dengizi ittifoqiga a'zo. Shuningdek, Niderlandiya Yevropa Ittifoqi a'zosi, Turkiya esa nomzod .
Referendum tashviqotiga oid bahs
Turkiya konstitutsiyaviy referendumdan so'ng, Turkiya Konstitutsiyasiga taklif qilingan tuzatishlarni targ'ib qilish maqsadida 2017 yilning mart oyida Gollandiyada turk vazirlari ishtirokidagi tadbirlar o'tkazilishi rejalashtirilgan edi. Mark Rutte boshchiligidagi Gollandiya hukumati turk vazirlarining Gollandiyaga mitinglar uchun kirishini taqiqlab, “Biz Gollandiyadagi jamoat joylari boshqa davlatlarning siyosiy kompaniyalari uchun joy emas degan fikrdamiz” deb ta'kidladi. Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an bu qarorni keskin qoralab, Niderlandiyani “ natsistlar qoldig‘i” deb atadi.Chet elda saylovoldi tashviqoti hatto diplomatik vakolatxonalarda ham Turkiya qonunchiligiga muvofiq noqonuniy hisoblanadi. Turkiyadagi aksariyat siyosiy partiyalar, jumladan, hukmron AKP ham qonunni buzgan. 2017-yil 13-mart kuni Turkiya bosh vaziri o‘rinbosari Numan Kurtulmush Niderlandiya va Turkiya o‘rtasidagi yuqori darajadagi diplomatik munosabatlar to‘xtatilganini e’lon qildi va Niderlandiya elchisiga Anqaraga qaytishni taqiqladi.
Turkiyaga qarshi sanksiyalar
Niderlandiya Turkiyaning 2019-yilda Suriya shimoli-sharqidagi hujumini tanqid qildi. 2019-yil 10-oktabrda Niderlandiya deputatlarining katta qismi Turkiyaga qarshi sanksiyalar joriy etilishini qo‘llab-quvvatladi.
Tarix
2021-yil oktabr oyida turk faoli Usmon Kavalani ozod etish bo‘yicha 10 g‘arb davlati tomonidan imzolangan murojaat ortidan Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an o‘z tashqi ishlar vaziriga Niderlandiya elchisini boshqa 9 elchi bilan birga persona non grata deb e’lon qilishni buyurdi. Biroq, elchilar mamlakatni tark etishlari haqida hech qanday rasmiy xabar olmagan va Erdog'an oxir-oqibat ortga chekingan.
Iqtisodiy munosabatlar
Turkiya va Gollandiya o'rtasidagi savdo hajmi yillar davomida sezilarli darajada oshdi. 2008-yilda Gollandiya Turkiyaga qariyb 4 milliard yevrolik mahsulot eksport qildi. Bu miqdor 2000-yilga nisbatan ikki baravar ko'p. Turkiya o'sha yili Gollandiyaga 32 foiz ulush bilan 1,6 milliard yevrolik mahsulot eksport qildi.
Turkiya gollandiyalik sayyohlar uchun juda mashhur dam olish maskani. 2009-yilda Turkiyaga 1,1 milliondan ortiq gollandiyalik sayyoh tashrif buyurdi.
2011-yil fevral oyi holatiga ko'ra 1894ta Gollandiya kompaniyasi Turkiyaga sarmoya kiritdi, deya e'lon qildi Turkiya tashqi ishlar vaziri Ahmet Davutog'lu. Bu esa Niderlandiyani Turkiyadagi loyihalarga eng katta sarmoya kiritgan davlatga aylantirdi.
Tashriflar
Diplomatiya
Elchixonalar
Niderlandiya elchixonasi Turkiyaning Anqara shahrida joylashgan . Turkiya elchixonasi Niderlandiyaning Gaaga shahrida joylashgan.
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org