Mo'yna kiygan Madonna

Mo'yna kiygan Madonna (turkcha: Kürk Mantolu Madonna) - Sabahattin Alining 1943-yilda nashr etilgan romani. Kitob ta'sirchan sevgi tarixi haqida hikoya qiladi.

Roman 1940-yil 18-dekabrdan 1941-yil 8-fevralgacha (nashr qilinmagan kunlar: 1941-yil 8-10, 14-15-yanvar) “ Haqiqat jurnali” da “Buyuk hikoya” nomi ostida 48 bob bo'lib, birinchi marta nashr etilgan. Sabahattin Ali ikkinchi marta xizmat qilgan Buyukderedagi chodirda mo'ynali kiyimdagi Madonnani yozgan va har kuni gazetaga olib chiqishga harakat qilgan. Otdan yiqilib, oʻng bilagini sindirsa ham, qoʻlini bankada qizdirilgan suvga solib, yozishda davom etgan.
Kitob Turkiyada juda mashhur boʻlgach, teatr va kinoga moslashtirigan.

"Yetti masalchilar" adabiy jamoasidan Jevdet Kudret Solok, Sabahattin Alining ushbu romani uchun "Muhim odam" nomini o'ylaganini va keyin voz kechganini aytgan. Pertev Naili Boratav esa Sabahattin Alining "Mo'yna kiygan Madonna" romanini dastlab qissa qilib yozganini, "Yigirma sakkiz" deb nom qo'yganini va hikoyaning birinchi sahifasini ko'rsatganini aytgan.

Asar haqida

Romanning bosh qahramonlari asli nemis ayoli Mariya Puder va gavranlik Raif afandidir. Raif afandi ichki dunyoga introvert, gʻamgin, sokin, tashqi dunyoga moslasha olmagan personaj. U umri davomida koʻp narsaga taslim boʻlgan, zulmga uchraganida ham bunga qarshi tura olmagan, sevmagan ayoliga uylangan, farzandi, oilasi bor. Raif afandi o'z hayotini boshqara olmaydi, lekin o'z hayotini boshqalar xohlagan shaxs sifatida davom ettiradi. Uning hayotida faqat bitta xotirasi bor edi, u o'zini haqiqatan ham yashaganini his qildi va uni kundalik daftariga yozib oldi.

Raif afandi 20 yoshlarida Berlindagi san’at galereyasiga otasining iltimosiga koʻra va san’atga boʻlgan qiziqishi tufayli boradi. U galereyadagi rasmlar orasidan rassomning avtoportretini ko'radi va rasmdagi ayolni umuman tanimasa ham, uni platonik sevgi tarzida sevib qoladi. Bu rasm unda ilgari hech qachon his qilmagan tuyg'ularini uyg'otadi. Raif Afandi, rasmdagi portret Uyg'onish davri rassomi Andrea Del Sartoning "Madonna delle Arpi " nomli rasmidagi Madonna portretiga o'xshaydi. U rasmga shunchalik qoyil qoladiki, imkoni bo'lganda uni ko'rish uchun har kun keladi, lekin boshqa bir ko'zlar uning orqasidan uni kuzatayotganini sezmaydi. Tomosha qilish marosimga aylangan ushbu rasmni seanslaridan birida uning oldiga bir ayol keladi. Bu ayol rasm egasi bo'lgan rassom Mariya Puder bo'lib, Raifning rasmga qoyil qolishidan xabardor ekanligini aytadi. Raif esa avvaliga uni meni masxara qilyapti deb o'ylaydi. U rasm egasi bilan gaplashayotganini bilgach, uning dunyosi qaytarib bo'lmaydigan darajada o'zgaradi.

Mariyaning xarakteri Raifga qaraganda ustunroq. U Raifga erkakdek erkin ulgʻayganini, xohlagan payt xohlaganini qilganini aytadi. U hatto Raifni juda sodda deb bilishini ham aytadi. Bu xususiyatlar tufayli ikkalasi bir-birini to'ldiradi va ular o'rtasida uzoq davom etadigan do'stlik boshlanadi. Raif Mariyani juda yaxshi ko'radi, lekin Mariyaning unga bo'lgan his-tuyg'ulariga ishonchi komil bo'lmaydi. Shunga qaramay, u xohlagan narsalarini qilishga harakat qiladi. Ikkisi go'zal kunlarni bir tush kabi birga o'tkazishadi. Bir kuni Raifga otasining vafot etgani haqida xabar keladi. Turkiyaga, Havranga qaytishga qaror qiladi. Raif Havranda Mariya bilan yozishmalarni davom ettiradi. Ammo ular orasidagi bir nechta yozishmalardan so'ng, Mariyaning xatlari uzilib qoladi. Raif bundan hayratlanmaydi. Mariya mendan zerikdi, deb oʻylaydi. Bu yerda Raifning hech qachon tugamaydigan ma’yus kunlari boshlanadi. U sevmagan ayoliga uylanadi.

Maktublar kelishi to'xtaganidan roppa-rosa o'n yil o'tgach, Raif Anqarada Mariyaning qarindoshini uchratib qoladi. U Raifga Mariya bir turk insonidan homilador bo'lganligini, lekin ismini bilmasligini aytadi. Raif, shuningdek, Mariya tug'ish paytida kasal bo'lib qolganini, komaga tushib bir hafta o'tgach vafot etganini bilgach qattiq qayg'uga botadi. Qolaversa, u Mariya oʻz maktublarida faqat “xushxabar” deb ta’riflagan narsani oʻsha onda bilib oladi: oʻn yil oldin Mariya Raifdan qizini dunyoga keltirganidan bir hafta oʻtib, komada vafot etgan edi.

Raif afandi oʻlimi yaqinlashib qolganini sezgach, yosh hamkasbidan shu goʻzal kunlarni yozib olgan daftarini yoqishini soʻraydi. Yosh hamkasbi ham Raif afandi haqidagi bu sirni yechish, u bilan yaqindan tanishish maqsadida uning daftarini oʻqiydi.

Asar qahramonlari

Asar haqida fikr

Sabahattin Ali: “Dunyodagi eng sodda, eng baxtsiz va hatto eng ahmoq odamning ham shunday bir ajoyib va murakkab ruhi borki,u insonlarni hayratga soladi!.. Nega buni tushunishdan bunchalik qochishadi, ular inson deb ataydigan narsa eng oson tushunchalardan birku. Tushunish va hukm qilish kerak bo'lgan narsalar. Biz kimdir deb o'ylaymizmi?", - bu kitobni o'z so'zlari bilan tushuntirdi.

Tarjimalar

Roman 2016-yilda amerikalik yozuvchilar Maureen Freely va Aleksandr Dou tomonidan "Madonna in a Fur Coat" nomi bilan ingliz tiliga tarjima qilingan. Bundan tashqari roman o'zbek tiliga ikki xil tarjima asosida nashr etilgan.

Shuningdek

Manbalar

Havolalar

uz.wikipedia.org