Moskva tramvay tarmog'i
Ikki kichik tarmoqqa boʻlingan
Moskva tramvay tarmogʻi Rossiyaning poytaxti Moskva shahrida jamoat transporti tizimining asosiy elementi hisoblanadi.
Moskva tramvay tarmogʻi 1872-yilda ochilgan.
Moskva tramvay tarmogʻi 1958-yildan 2021-yilgacha Mosgortrans davlat kompaniyasi tomonidan boshqariladi.
Umumiy koʻrinishi
Ikki kichik tarmoqning umumiy marshrut uzunligi 181 kmni tashkil etadi.
Moskva tramvay tarmogʻi Melburn, Sankt-Peterburg va Berlindagi tarmoqlardan keyin dunyodagi toʻrtinchi oʻrinda turadi.
Tramvay tarixan Moskvadagi shahar yoʻlovchi transportining ikkinchi turi boʻlib, Konka (otli tramvay) vorisi hisoblanadi. Biroq, XX asr boshlarida Moskvada ot temir yoʻllari tarmogʻining mavjudligi tramvay liniyalarining rivojlanishiga toʻsqinlik qildi. Tramvay liniyalarini yotqizish uchun birinchi navbatda yoʻllarni ot izlaridan ozod qilish kerak edi. 1901-yilda kengash Belgiya aksiyadorlik jamiyatining birinchi tamvay kompleksini sotib oldi. Tramvay yoʻlining ishga tushirilishi 1905-yil noyabr-dekabr oylarida Moskva ishchilarining inqilobiy harakatlariga toʻgʻri keldi. Shahardagi hayot normallashishi bilan Nikolay Ivanovich tramvay yoʻllarini yotqizishni davom ettirishni buyurdi. 1907-yil fevral oyida Myasnitska koʻchasida, Sretenka koʻchasida va Lubyanka koʻchalarida qurilish ishlari boshlandi. Birinchi elektr tramvay yoʻnalishlari Garden Ringning chekkalarini Moskva markazi bilan bogʻladi.
1910-yil 18-mayda N.I.Guchkov taklifi bilan shahar kengashi 1912-yilda Moskvada „Tramvay kompaniyalari kongressini oʻtkazish toʻgʻrisi“da qaror qabul qildi.
1910-yilgacha markazning gʻarbiy qismida Garden Ring va Boulevard halqalarida yollarning shakllanishi bilan zich chiziqlar tarmogʻi paydo boʻldi. 1918-yilda shaharda tramvay liniyalarining umumiy uzunligi 323 kmni tashkil etdi. 1926- yilda yoʻl uzunligi 395 kmga yetdi 1918-yilda 475 ta, 1926- yilda esa 764 ta tramvay mashinasi bor edi. Tramvaylarning oʻrtacha tezligi 1918-yilda 7 km/soatdan oshdi. 1926-yilda 12 km/soat tezlikkacha koʻtarildi.
Moskva tramvay tarmogʻin ing gullagan davri 1930-yillarning boshlarida boʻlib, u ikkala halqaga (Boulevard va Garden Ring) xizmat koʻrsatgan va barcha bogʻlovchi koʻchalar, gaz liniyalari yotqizilgan. 1934-yilda tramvay asosiy transport turi boʻlganida, har kuni shaharning 4 million aholisining 2,6 millioni tramvaydan foydalangan. 1940-yillarda Boulevard halqasining gʻarbiy qismida tramvaylar trolleybuslar bilan almashtirildi. 1950-yillarda metroning rivojlanishi bilan shahar atrofiga olib boradigan baʼzi liniyalar yopildi va tramvaylar yordamida yuk tashish toʻxtatildi.
1958-yilda tramvay va trolleybus maʼmuriyati yoʻlovchi tashish boʻlimi bilan birlashtirilib, Moskva yoʻlovchi tashish departamenti (UPTM) tashkil etildi. Moskva yoʻlovchi tashish departamenti yer usti jamoat transportining barcha uch turi: avtobus, trolleybus va tramvayni boshqaradi.
1960 va 1970-yillarda shaharning gʻarbiy qismida va Garden Ringdan tramvay liniyalari yoʻq qilindi. Biroq, yangi liniyalar metroga xizmat koʻrsatmaydigan hududlarda yotqizildi: Medvedkovo, Chertanovo, Perovo va Novogireevo. 1965-yilda Nijnyaya Maslovka va Tixvinovskaya koʻchalari va 1973-yilda Bolshaya Gruzinskaya koʻchasidagi liniyalar yopilgandan soʻng, shaharning shimoli-gʻarbiy qismidagi Krasnaya Presnya tramvay deposidan harakatlanadigan liniyalar tarmoqning qolgan qismidan uzildi. 1990-yillarning oʻrtalarida shahar markaziga yaqin boʻlgan yirik magistral yoʻllardagi liniyalar yopildi. 1995-yilda kompaniya 3-halqa yoʻli qurilishi munosabati bilan Mira prospektidagi, soʻngra Nijnyaya Maslovkadagi chiziqni yopdi. Xuddi shu sababga koʻra 2000-yillarning boshlarida Begovaya koʻchasida, Ulitsa 1905 Goda metro bekati yaqinida va Dvintsev koʻchasida relslar olib tashlandi. 2004-yilda boʻlajak rekonstruksiya munosabati bilan Leningradskiy prospekti yopildi. 2008-yilda Lesnaya koʻchasi va Volokolamskoe shossesidagi liniyalar yopildi. 1989 va 2004-yillar oraligʻida liniyalar uzunligi 460 kmdan 420 km gacha qisqardi. (1940-yillarda eng yuqori nuqta 560 km edi). 1990-yilda kunlik yoʻlovchilar soni 800 000 dan oshgan boʻlsa, 1990-yillarning oxiriga kelib bu koʻrsatkich 150 000 ga yaqin yoʻlovchiga kamaydi. 2013-yilning 30-31-avgust kunlari 3-sonli jamoat transportining tungi yo‘nalishlarini eksperimental joriy etish doirasida tun-u kun ishlashga o‘tkazildi.
Bugungi kunda tramvay tarmogʻi
2021-yildan boshlab Moskva shaharning shimoli-g‘arbiy qismida bir qismli tramvaylarni ishga tushirdi. Ushbu tramvaylar 110 yo‘lovchini sig‘dira oladi va oldingi avlodnikiga qaraganda 18 foizga ko‘proq o‘rindiqlarga, shuningdek, USB portlar va media ekranlarga ega.
2021-yil avgust oyida Moskva shaharda 1963-yildan beri faoliyat yuritib kelayotgan Chexiyada ishlab chiqarilgan koʻp qavatli
Tatra T3 tramvaylari faoliyatini yakunladi.
Tramvaylar
Ushbu jadval qisqa muddatli sinovdan oʻtgan transport vositalarini oʻz ichiga olmaydi.
Yana qarang
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org