Misr kobrasi
Misr kobrasi[1] (lotincha: Naja haje), Misr arab tilida
"ạ̉wrῖos" nomi bilan ham tanilgan,
Ouraeus deb talaffuz qilinadi (qadimgi yunoncha soʻzdan olingan: oὐrāῖos) aspid oilasining zaharli ilonidir.
Taʼrif
Umumiy uzunligi 1 m dan 2 m gacha. Baʼzan 3 m gacha boʻlganlari topiladi. Katta yoshlilarning rangi odatda bitta rangga ega: ochiq sariqdan toʻq jigarranggacha, qorin tomoni yorqinroq. Boʻyinning pastki qismida bir nechta keng qora chiziqlar mavjud boʻlib, ular ilonning tahdidli holatida aniq koʻrinadi. Shuningdek, tanasi keng toʻq jigarrang va och sariq rangli „liboslar“ bilan bezatilgan koʻndalang chiziqli kobralar ham mavjud.
Tarqalishi
Tur shimoliy (Tunisdan tashqari), gʻarbiy va sharqiy Afrikadan ekvatorgacha, Arabiston yarim orolida tarqalgan.
Hayot tarzi
Misr kobrasi dasht, choʻl joylarni, togʻlarni, xarobalarni, butalarni yoki toshlarning toʻsiqlarini afzal koʻradi. Kobra koʻp vaqtini yerda oʻtkazadi, lekin baʼzida suzadi yoki daraxtlarga chiqadi. Kun davomida faol.
Ovqatlanishi
Kichik sutemizuvchilar, qushlar, amfibiyalar va kaltakesaklar bilan oziqlanadi. Xavf boʻlgan taqdirda, ilon barcha kobralarga xos boʻlgan himoya holatini oladi, ammo uning choʻzilgan boʻyni „kaput“ hind kobrasiga qaraganda sezilarli darajada torroqdir.
Koʻpayishi
Bu tuxum qoʻyuvchi ilon. Urgʻochisi daraxt chuquriga, chuqurga yoki tosh tagiga 8-20 ta tuxum qoʻyadi. Tugʻilgan chaqaloqlarning uzunligi 24 dan 34 sm gacha.
Zahari
Zahar xavfli va inson hayotiga tahdid soladi. Neyrotoksik taʼsirga ega.
Kichik turlari
Naja haje annulifera kenja turi 1995-yildan beri oʻzining Naja annulifera turiga ajratilgan.
Tarixda
Misr kobrasi oʻzining ajoyib koʻrinishi va kuchli zahari tufayli qadim zamonlardan beri odamlarning eʼtiborini tortdi. Misrliklar uni kuch ramzi deb bilishgan, shuning uchun uning tasviri fir’avnlarning bosh kiyimlarini (uraeus) bezatgan.
Bu ilonning chaqishi qadim zamonlarda, ishonchli va tez oʻldirish yoki qatl qilish usuli sifatida ishlatilgan. O‘lim jazosiga hukm qilinganlarga kobra chaqishi ommaviy qatl oʻrniga „rahm-shafqat“ sifatida tayinlangan.
Afsonaga koʻra, Oktavian tomonidan qamal qilingan qirolicha Kleopatra VII, ozodlikka chiqish umididan mahrum boʻlib, meva savatiga mohirlik bilan yashirilgan bu ilon yordamida oʻzini Rim legionerlarining qiynoqlari va haqoratlaridan qutqardi.
Kobra va odam
Misr kobrasi, xuddi hind kobrasi kabi, ilon sehrgarlari tomonidan mahalliy aholi va sayyohlar orasida mashhur boʻlgan koʻcha tomoshalarida koʻpincha ishlatiladi.
Asirlikda Misr kobrasi yaxshi yashaydi, darhol oziq-ovqat uchun olinadi, kichik qushlar va sichqonlarni yeyishni afzal koʻradi. Qish uchun ilon odatda letargik holatga tushib, ovqatlanishdan bosh tortadi. Qolgan vaqt juda faol, u keng xonaga muhtoj. Agar bir nechta kobralar birga joylashsa, ular oʻrtasida koʻpincha shiddatli janjallar kelib chiqadi, asosan oziq-ovqat tufayli, baʼzida „qoʻshnilardan“ birining oʻlimi bilan yakunlanadi.
Manbalar
Adabiyot
uz.wikipedia.org