Minglar
Ming — oʻzbek xalqi tarkibiga kirgan qabilalardan biri. Ming qabilasi XV asrdan boshlab Movarounnahr hududida oʻzbek qabilasi sifatida tilga olingan. Hozirgi Samarqand viloyati, qisman Fargʻona vodiysi hamda Buxoro vohasida, tarqoq holda Surxondaryo viloyatining Boysun, Sherobod, Denov tumanlarida, Xorazmda va Tojikistonning Hisor tumanida yashaganlar. Zarafshon vodiysida yashovchi minglar 3 yirik uruqqa, bu urugʻlar, oʻz navbatida, yana bir qancha kichik urugʻlarga boʻlingan: tugʻali (axmat, chagʻir, toʻyi namoz, oqshiq va boshqalar); bogʻlon (chibli, qora, mirza va boshqalar); uvoq tamgʻali (algʻol, chaut, jayli, oʻramas, toʻqnamoz, kiyuxoʻja, yarat) urugʻlari. Minglar boshqirdlar tarkibiga ham kirgan. Qoʻqon xonligi hukmdorlari Minglar oʻzbek sulasidan boʻlgan. Buxoro vohasida yashagan minglar ham Buxoro xonligi siyosiy hayotida faol qatnashgan. Xonlikdagi muhim mansablarni minglarning beklari egallab kelgan. Oʻratepa va Urgut beklari ham minglardan boʻlgan. XIX asrning oxiriga kelib minglarning koʻpchiligi oʻtroqlashib, dehqonchilik va pillachilik bilan shugʻullanishgan. Togʻli tumanlar hamda choʻllarda oʻrnashib qolgan minglar chorvachilik bilan mashgʻul boʻlishgan. Ming ayollari gilam toʻqish, kigiz bosishni yaxshi bilishgan.
Kelib chiqish versiyalari
Ularning kelib chiqishi haqida turli xil versiyalar mavjud.
Afsonaga koʻra, oʻzbek-minglar tarixi qirq va yuz kabi qabilalar bilan bogʻliq boʻlgan, bu ularning kelib chiqishining turkiy asosini koʻrsatishi mumkin. Tadqiqotchi Ch. Valixonov 96 ta oʻzbek qabilalari haqida rivoyatlarni yozib qoldirgan, ular orasida minglar, yuzlar va qirqlar ham bor. Uning fikricha, ushbu sulolalar qadimgi turklarning avlodlari boʻlgan.
Baʼzi manbalarda, qozoq olimlarining fikricha, Qoʻqon minglari oʻzlarining mifologik ajdodlarini Chingizxonning bobosi Bartan-Baatur bilan bogʻlashgan. Qoʻqon xonligi hukmdorlari boʻlgan Minglar oʻzlarining kelib chiqishini Zahiriddin Muhammda Bobur bilan, u orqali Temur va temuriylar sulolasi bilan bogʻlaganlar.
Boshqa manbalarda esa oʻzbek hukmron Ming sulolasi oʻzining kelib chiqishini Muhammad paygʻambar bilan bogʻlagan..
Baʼzi mualliflar Minglarning moʻgʻullardan kelib chiqishi haqida yozganlar. Ushbu versiyani birinchi boʻlib ovozga qoʻyganlardan biri G. N. Potanin boʻlgan. G. E. Grumm-Grjimayloning yozishicha, Ming (Mingat) qabilasining bir qismi Moʻgʻuliston hududini tark etib, XIV asrda oʻzbeklar ittifoqiga kirgan.
Tarixi
Temuriylar davrida oʻzbek-minglarning alohida guruhlari Movarounnahrda yashagan. XVI asr boshlarida Dashti Qipchoqdan Movarounnahrga yurish chogʻida Minglarning ayrim guruhlari Shayboniyxon qoʻshini tarkibida boʻlgan. Koʻpgina yozma manbalarda XVI asrda oʻzbek-minglarning koʻpligi qayd etilgan: Fargʻona va Zarafshon vodiylarida, Jizzax, Oʻra-tubda. Oʻra-tub va Urgut beklari Ming oilasidan kirgan. Zarafshon hududida oʻzbek minglari ham koʻp boʻlgan.
XVI asrning ikkinchi yarmida ularning bir qismi Balx tomon koʻchib kelgan, qolganlari esa vohaning janubi-sharqiy rayonlarini, Zarafshon tizmasining togʻ oldi hududlarini va Qozonariqning yuqori oqimini egallagan.
Abdullaxon II davrida, 16-asrning ikkinchi yarmida Minglarning bir qismi, bundan tashqari, boylar hukumat zulmi natijasida Zarafshon boʻylarini tashlab Amudaryoning Balx tomoniga koʻchib oʻtgan. Xuddi shu hukmronlik davrida Zarafshon havzasida qolgan, asosan kambagʻal boʻlgan Minglar tarkibi Urgut tumanini egallagan.
XVIII asrda oʻzbek urugʻi minglar Qoʻqon xonligida hukmron sulolaga aylandi.
1745-yilda Minglar, Yuzlar va Qipchoqlar birlashdilar va qalmoq qoʻmondonlari Septen va Xotol qoʻshinlariga qarshi kurashdilar.
Taʼrifi
Ming qabilasi 92 ta oʻzbek qabilalari roʻyxatiga birinchi oʻrinda yuz, qirq va jaloir qabilalari bilan birga kiritilgan.
Oʻzbek-minglar Zarafshon okrugining janubi-sharqiy qismida va Hisor, Boysun yaqinidagi Amudaryo havzasida yashagan; Sherobod, Deynav, Balx, Qunduz egaliklarida va Xiva xonligida.
1920-yildagi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, minglar Samarqand okrugidagi oʻzbeklarning ikkinchi yirik qabila guruhi boʻlib, 38 mingga yaqin kishini tashkil etgan.
Manbalar
uz.wikipedia.org
Sun'iy intellekt javobi:
Minglar haqida O‘zbek tilida kengroq ma'lumot beraman.
Minglar tarixi va mavzusi:
Minglar — bu Markaziy Osiyoda yashagan ko‘plab xalqlardan biri bo‘lib, ular asosan hozirgi O‘zbekiston, Qozog‘iston, Qirg‘izistonning ayrim hududlari va Xitoyning g‘arbiy qismi hududlarida yashagan. Minglar o‘z sarqit millati yoki etnik guruhiga mansub bo‘lib, an’anaviy ravishda qishloq xo‘jaligi, chorvachilik bilan shug‘ullangan.
Minglar tarixi:
Minglar haqida ilk ma’lumotlar qadimiy tarixiy manbalarda mavjud. Ular ko‘pincha turkiy qabilalar qatorida tilga olinadi. Ming ko‘pchilik turkiy xalqlarga o‘xshab ko‘chmanchi hayot tarzini olib borar, ammo ba’zan qishloq xo‘jaligi bilan ham shug‘ullanganlar.
O‘rta asrlarda minglarning yashash hududlari ko‘p o‘zgarib, ularning ba’zilari yoki qisman ko‘chib ketgan, yoki yangi hududlarga joylashgan.
Minglarning madaniyati:
Minglarning madaniyati turkiy xalqlarning umumiy xususiyatlariga ega bo‘lib, til, kiyim-kechak, hunarmandchilik, musiqa va xalq amaliyoti bilan bog‘liq bo‘lgan an’analar mavjud. Ular o‘z tilida so‘zlashgan va ba’zan bu til hozirgi turk tillarining ayrimida kuzatiladi.
Zamonaviy davrda minglar:
Bugungi kunda minglar alohida etnik guruh sifatida kam uchraydi yoki ular boshqa turkiy xalqlarga qo‘shilib ketganligi sababli to‘g‘ridan-to‘g‘ri ajralib turmaydi. Ularning an’anaviy yashash joylari va urf-odatlari ba’zi joylarda saqlanib qolgan.
Xulosa:
Minglar Markaziy Osiyoda yashagan, turkiy irqqa mansub qabilalardan biri bo‘lib, ular haqida ko‘plab tarixiy ma’lumotlar mavjud. Ularning hayot tarzi, madaniyati va tarixi hududdagi boshqa xalqlar bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan.
Agar sizga ma’lum bir ming qabilasi, hududi yoki tarixi haqida batafsilroq ma’lumot kerak bo‘lsa, iltimos, aniqroq savol bering.