Maydanak majmuasi

„Maydanak“ majmuasi — 1980-yilda foydalanishga topshirilgan qoʻmondonlik-oʻlchov majmuasi. Maydanak platosining sharqiy choʻqqisi, Shahrisabz shahridan 45 km janubda 2750 m balandlikda joylashgan.

Bu hudud oʻziga xos astroiqlimga ega. Maydanak togʻining yuoqru choʻqqisida Maydanak astronomik rasadxonasi joylashgan. Unga rasmiy nom sifatida — kosmik sunʼiy yoʻldoshlarni kvant optik kuzatish markazini taklif qilishgan.

Observatoriya tarixi

Maydanak majmuasi taxminan besh yil davom etgan qurilish ishlari va kommunikatsiyalarni joylashtirishdan keyin 1980-yilda faoliyatini boshlagan. Bu ekvatorial va azimutal togʻdagi teleskoplardan tashkil topgan ikki teleskopli kuzatish majmuasi hisoblanadi. 1987-yil 31-martda Mi-8MT vertolyoti Maydanakning uchish joyiga qulab tushgan.

1991-yil dekabrgacha u SSSR Harbiy-kosmik kuchlari (VKS) tarkibida, 1992-yil dekabrgacha esa Rossiya Aerokosmik kuchlariga qarshli OKIK tarkibida boʻlgan. 1993-yil mart oyida Rossiya harbiylari undan chiqarilgan va u butunlay Oʻzbekiston Mudofaa vazirligi ixtiyoriga oʻtkazilgan. Oʻzbekiston va Rossiya majmuadan keyingi hamkorlikda foydalanishi oʻzbek harbiylari olgan maʼlumotlardan Rossiya tomoni foydalanishini nazarda tutuvchi shartnoma imzolangan. 1994—1995-yillarda kompleksni AQSH Yerga yaqin fazoni kuzatish tarmogʻiga kiritish imkoniyati koʻrib chiqqan, ammo bu rejalar amalga oshmagan. 2016-yilga qadar faqat turli maqsadlar uchun kosmik kemalarning lazer diapazoni boʻyicha ishlar olib borilgan. 2018-yilda mablagʻ yetishmasligi va jihozlar eskirganligi sababli majmua butunlay ish faoliyatini toʻxtatgan. 2023-yilda harbiy qism tarqatib yuborilgan.

Asosiy texnik vositalari

Kvant optik tizimi (QOS) „Sirius“ ikkita qoʻsh teleskop minoralaridan iborat boʻlib, ular Maydanak-1 (xalqaro mahsulot raqami 1863) va Maydanak-2 (xalqaro obyekt № 1864) deb nomlanadi.

Majmua tarkibi

Manbalar

uz.wikipedia.org