Martha Washington

Martha Dandridge Custis Washington (1731-yil 2-iyun — 1802-yil 22-may) AQShning birinchi prezidenti George Washingtonning rafiqasi. Garchi unvon uning oʻlimidan keyin joriy qilingan boʻlsa-da, Martha Washington Qoʻshma Shtatlarning birinchi xonimi boʻlgan. Hayoti davomida uni tez-tez „Washington xonim“ deb atashgan.

Martha Dandridge birinchi marta Daniel Parke Custisga turmushga chiqqan. Ulardan toʻrt farzand tugʻilgan. Farzandlardan ikkitasi yoshligida tirik qoldi. Danielning oʻlimi Marthani 26 yoshida beva qoldirdi. U oʻzining katta boyligini Washingtonga ikkinchi turmushiga olib keldi, bu unga shaxsiy mulkiga qoʻshish uchun yer sotib olishga imkon berdi. Martha. shuningdek, hayoti davomida foydalanish uchun Daniel Custisning mulkidan 84 dona qul ham olib kelgan. Qullar va ularning avlodlari Custisning oʻlimidan keyin Martha mulkiga qaytishdi va ayolning merosxoʻrlariga vasiyat boʻlib qoldilar. Washingtonlar birgalikda farzand koʻrishmagan, ammo ular Marthaning oldingi turmushidan tirik qolgan ikki farzandi Jon va Marthani tarbiyalashgan. Ular ikkala katta oilalariga ham yordam berishdi.

Oila tarixi

Martha Dandridge 1731-yil 2-iyunda Virjiniya koloniyasida ota-onasining Chestnut Grove (Kashtan bogʻi) plantatsiyasida tugʻilgan. Onasi Frensis Jons (1710-1785) tomonidan Angliyadan kelgan muhojir Jon Dandridgening (1700-1756) eng katta qizi boʻlgan. Marthaning uchta akasi va toʻrt singlisi bor edi: Jon (1733-1749), Uilyam (1734-1776), Bartolomey (1737-1785), Anna Mariya „Fanni“ Bassett (1739-1777), Frensis Dandridge (1744-1757), Elizabet Aylett Xenli (1749-1800) va Meri Dandridge (1756-1763).

Dandridgening noqonuniy oʻgay singlisi Enn Dandridge Kostin (tugʻilgan va oʻlim yillari nomaʼlum), qullikda tugʻilgan boʻlishi mumkin. Kostinning onasi afrikalik qul va cheroki millatiga mansub boʻlgan. Oʻsha davrda esa otasi esa Jon Dandridge ekanligiga ishonishgan. Marthaning, ehtimol, oq tanli Ralf Dandridge (tugʻilgan va oʻlim yillari nomaʼlum) ismli noqonuniy oʻgay akasi ham boʻlgan boʻlishi mumkin.

Birinchi nikoh

1750-yil 15-mayda 18 yoshida Dandridge oʻzidan yigirma yosh katta boʻlgan boy plantator Daniel Park Custisga turmushga chiqdi va oʻzining qarorgohi, Pamunkey daryosining janubiy qirgʻogʻida, Kashtan bogʻi daryosidan bir necha mil narida joylashgan Oq uy planatsiyasiga koʻchib oʻtdi. Ularning birga toʻrt farzandi bor edi: Daniel, Frensis, Jon va Martha. Daniel (1751-yil 19-noyabr — 1754-yil 19-fevral) va Frensis (1753-yil 12-aprel — 1757-yil 1-aprel) bolaligida vafot etgan. Qolgan ikki farzandi Jon (Jeki) Parke Custis (1754-yil 27-noyabr — 1781-yil 5-noyabr) va Martha („Patsi“) Park Custis (1756 — 1773-yil 19-iyun) tirik qolgan.

1757-yilda Daniel Park Custisning oʻlimi Marthani 26 yoshida boy yosh bevaga aylantirdi, unga butun umriga yetgulik meros qoladi va voyaga yetmagan bolalarining merosini ham oʻzi nazorat qilardi. Hammasi boʻlib, boshqa investitsiyalar va naqd pullardan tashqari, taxminan 17,500 gektar yer va 300 qulni boshqargan. Uning tarjimai holiga koʻra, „u birinchi turmush oʻrtogʻi vafot etganida oʻziga qolgan beshta plantatsiyani egallab, London savdogarlari bilan eng yaxshi tamaki savdosini amalga oshirgan“.

Ikkinchi nikoh

27 yoshli Martha Custis va 26 yoshli George Washington 1759-yil 6-yanvarda Oq uy plantatsiyasida turmush qurishdi. Bu hududda yashagan va mulkka ega boʻlgan odam sifatida Washington Martha va Daniel Park Custisni ilgariroqdan tanirdi. 1758-yil mart oyida u Oq uy plantatsiyasida Martha Custis yoniga ikki Martha tashrif buyurdi. Ikkinchi marta, u yo turmush qurish yoki hech boʻlmaganda uning taklifi haqida oʻylab koʻrsh vaʼdasi bilan keldi. Oʻsha paytda unga Washingtondan ham boyroq boʻlgan plantator Charles Carter ham qiziqib qolgan edi.

Toʻy katta oʻtdi. Georgening kostyumi koʻk va kumush matodan boʻlib, qizil rangli bezakli va tilla iplari bilan bezatilgan edi. Kelin Vernon togʻida koʻrgazmali tokalari boʻlgan binafsha rangli shoyi tufli kiygan. Er-xotin George togʻidagi joylashgan Vernon mulkida yashashlaridan oldin bir necha hafta davomida Custis oilasining Oq uy plantatsiyasida asal oyini oʻtkazishgan. Ularning nikohi mustahkam edi. Washingtonlarning farzandlari yoʻq edi, lekin ular Marthaning ikkita farzandini tarbiyalashdi. 1773-yilda uning qizi Patsi 16 yoshida epilepsiya tutilishidan vafot etgan. John Park „Jacky“ Custis kuzda Kingʻs kollejini tark etdi va 1774-yil fevralida Eleanor Kalvertga uylandi.

John 1781-yilda Amerika inqilobiy urushining Yorktownni qamal qilish paytida George Washingtonga yordamchi boʻlgan. U „lager isitmasi“ (ehtimol epidemik tif) dan vafot etgan. John Park Custisning oʻlimidan soʻng, Washingtonlar uning toʻrt farzandining eng kenja ikkitasini — Eleanor (Nelli) Park Custis (1779-yil 31-mart — 1852-yil 15-iyul) va George Washington Park (Vashi) Custis (1781-yil 30-aprel — 1857-yil 10-oktabr) ni tarbiyalashdi. Ikki katta qiz onalari bilan qolishgan. Washingtonlar, shuningdek, Dandridge va Washington oilalaridagi jiyanlar va boshqa oila aʼzolariga shaxsiy va moliyaviy yordam koʻrsatganlar.

Koʻpincha Vernon togʻida va uning Custis mulkidagi uylarida shaxsiy hayot kechirishdan mamnun boʻlgan Martha Washington sakkiz yil davomida Washingtonni har qishda lagerlarga kuzatib borgan. U zobitlar orasida maʼnaviyatni saqlashga yordam bergan.

1777—1778-yillarda Valley Forge lagerida

Anʼanaga koʻra, Martha Washington vaqtini Inqilobiy urush qishki lagerlaridagi oʻz kulbalarida oddiy askarlarni ziyorat qilgani tasvirlangan. Biroq, Nensi Loan, „Following the Drum: Women at the Valley Forge Encampment“ muallifi, Washington oddiy askarlar yoniga tashrif buyurganiga hech qanday dalil yoʻqligini aytadi. Loan, shuningdek, Martha Washington modaga mos kiyingan, qatʼiyatli va katta boylik va mustaqil vositalarga ega ayol ekanligini taʼkidlaydi. U inqilob paytida qitʼa armiyasining qishki lagerlarida eriga hamrohlik qilgan. Inqilob boshlanishidan oldin u erining yonida boʻlish uchun minglab kilometrlarni bosib oʻtgan. General Lafayette u „erini aqldan ozgancha“ sevishini aytgan.

Kontinental armiya inqilobning sakkiz qishki lagerining uchinchisi boʻlgan Valley Forjga joylashdi. 19-dekabr kuni Washington Pensilvaniyadagi eriga qoʻshilish uchun 10 kun ichida yuzlab mil yoʻl bosib oʻtdi. Inqilobiy davrning asosiy hujjatlari Washington xonimning hududdagi faoliyatiga ishora qiladi.

Martha Washington lagerda erining kotibasi sifatida faoliyat koʻrsatgan. 6-aprel kuni Elizabeth Drinker va uch doʻsti generaldan erlarini qamoqdan ozod qilishni iltimos qilish uchun Valley Forgega kelishadi. Qamalgan erkaklar, barcha Kvakerlar amerikalik inqilobchilarga sodiqlik qasamyod qilishdan bosh tortganlar. Boshida qoʻmondon boʻlmagani uchun, ayollar Martha bilan birga tashrif buyurishdi. Drinker keyinchalik oʻz kundaligida uni „koʻngilochar, xushmuomala ayol“ deb taʼriflagan. Ayollarning talablarini qondira olmasa-da, general Washington oʻsha kuni ularni shtab-kvartirada ovqatlanishga taklif qildi. Drinker general va xonim bilan kechki ovqatni birga qildi.

Martha Washington Valley Forjdagi yuqori martabali zobitlarning xotinlari bilan ham muloqot qilgan. Yillar oʻtib, baron fon Steubenning yordamchisi Per Dyuponso, kechqurun lagerdagi xonimlar va ofitserlar suhbatlashish uchun bir-birlarining xonalarida uchrashishlarini esladi. Ushbu ijtimoiy oqshomlarda har bir xonim va janob choy yoki qahva ichganlarida „navbat bilan qoʻshiq aytishga chaqirilgan“. Valley Forgedagi ushbu ijtimoiy yigʻinlarda hech qanday karta oʻynash sodir boʻlmagan, tasodifiy oʻyinlar General Washington tomonidan taqiqlanganini aytadi.

Charlz Uilson Peale George Washingtonning miniatyurasini chizgan — buning uchun u oʻzining odatiy „56 dollar“ haqini olgan va rasmni Marthaga taqdim etgan. Keyinroq Washingtonning boshqa miniatyuralarini chizdi. Shuningdek, u qishda 50 nafar boshqa zobit va ularning xotinlarini suratini chizgan.

Martha Washington lagerning 6-may kuni Franko-Amerika ittifoqining rasmiy eʼlon qilingan bayramida ishtirok etdi.

Besh kundan soʻng, 1778-yil 11-mayda er-xotin Washingtonlar Jozef Addisonning „Cato“ pyesasi asosida generalning sevimli spektaklida qatnashdilar. Shuningdek, spektaklda ofitserlar va ularning bir nechta xotinlari ham qatnashgan. Bir ofitser spektaklni „hayratga sazovor“ va manzarani „haqiqatga mos“ deb topdi, deb yozgan.

Birinchi xonim 1789-1797

Urushdan keyin Washington erining yangi tashkil etilgan Qoʻshma Shtatlar prezidenti boʻlishga roziligini toʻliq qoʻllab-quvvatlamagan. U birinchi xonim sifatida lavozimni egallaganidan soʻng (faqat bu lavozim keyinroq qoʻllanilgan) u Nyu-York va Filadelfiya kabi vaqtinchalik poytaxtlarda koʻplab davlat ishlarini boshqargan. Martha Washington oʻzini mehribon xotin sifatida koʻrsatdi, lekin shaxsiy hayotiga qoʻyilgan cheklovlardan shikoyati bor edi.

1790-yil iyul oyida rassom Jon Trumbull Martha Washingtonga general George Washingtonning toʻliq metrajli portretini sovgʻa qildi. U Vernon togʻida joylashgan yangi xonadagi uylarida namoyish etilgan.

Dower qullar, mulk, oʻlim va dafn

Martha Washingtonning otasi 15 dan 20 gacha qulga ega qilgan, uning birinchi turmush oʻrtogʻi Deniel Park Custis 300 ga yaqin qulning egasi edi. Bu uni Virjiniya koloniyasidagi eng yirik quldorlar va eng boy odamlardan biriga aylantirgan. Custis mulkida umumiy 27 kvadrat mil (70 km) va 285 qul boʻlgan erkaklar, ayollar va bolalar ushbu mulklarga biriktirilgan.

Daniel Park Custisning 1757-yilda vasiyatsiz vafot etishi, qonunga koʻra, uning katta oʻgʻli John balogʻatga yetganida mulkning qullari va oʻsha qullarning bolalari bilan birga Custis mulkining uchdan ikki qismini meros qilib olishini anglatadi. Danielning bevasi sifatida Martha mulkning qolgan uchdan bir qismi va uning qullaridan umrbod foydalanish (va undan tushgan daromad) uchun „ dower (mahr) ulushini“ oldi. Uning oʻlimidan soʻng, qullar va ularning avlodlari tirik qolgan Custis merosxoʻrlari oʻrtasida taqsimlanishi kerak edi.

1759-yilda Martha bilan turmush qurganidan soʻng, George Washington sud nazorati ostida Custis mulkining qonuniy boshqaruvchisi boʻldi. Nikoh paytida, Marthaning dower ulushi 80 dan ortiq qullarni oʻz ichiga olgan. Mulk yozuvlari shuni koʻrsatadiki, Martha Washington materiallarni sotib olishni, pullik xodimlarni boshqarishni va boshqa koʻplab qarorlarni qabul qilishni davom ettirdi. Washingtonlar butun mulk ustidan boshqaruv nazoratiga ega boʻlishsa-da, ular faqat Marthaning „mahrining“ uchinchi qismidan daromad olishgan. Daromadning qolgan qismi 21 yoshida yetuklikka erishgach John Parke Custisning ishonchiga oʻtdi.

George Washington xotinining katta boyligini yer va qul sotib olish uchun ishlatgan. U 1757-yilda Vernon togʻidan uch baravar koʻproq (2,650 acre (10.7 km), 1787-yilda 8,251 acre (33.39 km) maydonlarni sotib olgan. Qonunga koʻra, Washingtonlardan hech biri Marthaning mahriga va trestga tegishli boʻlgan Custis yerlarini yoki qullarini sotishi mumkin emasdi. John Inqilobiy urush paytida vafot etganidan soʻng, uning qullari oʻsha paytda voyaga etmagan oʻgʻli George Washington Park Custisga oʻtdi. Washington davrida oilaning ishonchini qozongan baʼzi qullar bir-biri bilan turmush qurib, alohida oilalarni tashkil qilishdi. Bu holat murakkab meros muammolarini keltirib chiqargan.

Prezident Washington Filadelfiyaga (poytaxt, 1790-1800) Prezident uyida ishlash uchun olib kelgan toʻqqizta qulning yetti nafari „dower“ edi. Pensilvaniya 1780-yilda qullikni bosqichma-bosqich bekor qilish toʻgʻrisidagi qonunni qabul qildi, unga koʻra norezidentlarga shtatda olti oygacha qul saqlashga ruxsat berildi; oʻsha kundan keyin ular ozodlikka chiqishlari mumkin edi.

1790-yil iyul oyida, AQSh prezidenti boʻlganidan (1789-yil aprel) bir yil oʻtgach va oʻlimidan toʻqqiz yil oldin yozgan vasiyatnomasida George Washington (1799-yil dekabrda vafot etgan) Martha Washingtonga oʻlimidan soʻng oʻziga tegishli boʻlgan barcha qullarni ozod qilish yoʻnalishlarini qoldirgan. 1799-yilda Vernon togʻidagi 318 qulning yarmidan kamrogʻi, 123 tasi Georgega tegishli boʻlgan. Uning vasiyatiga koʻra, uning qullari Marthaning mahrli qullari bilan turmush qurganlarning oilalarini saqlab qolish istagi tufayli Martha vafotigacha ozod qilinmasligi kerak edi.

Shtat qonunlariga koʻra, George Washington oʻz vasiyatnomasida keksa qullar yoki ishlash uchun juda kasal boʻlganlar butun umri davomida uning mulki tomonidan qoʻllab-quvvatlanishini nazarda tutgan. Ota-onasi boʻlmagan yoki oilasi juda kambagʻal yoki ularning taʼlimiga befarq boʻlgan bolalar yoshga toʻlgunga qadar ozod boʻlgunlaricha, ularga oʻqish, yozish va foydali hunar oʻrgatadigan usta va bekalar qaramogʻida boʻlgan.

1800-yil dekabr oyida Martha Washington oʻzining vafot etgan erining qullariga manumissiya qilish toʻgʻrisidagi hujjatni imzoladi, bu bitim Virjiniya shtatining Feyrfaks okrugi yozuvlariga kiritilgan. Hujjat Amerika fuqarolar urushi paytida yoʻqolgan. Qullar 1801-yil 1-yanvarda, Georgening oʻlimidan bir yil oʻtgach, ozodlikka erishganlar.

Dekabr oyiga yaqin, ikkinchi prezident John Adamsning rafiqasi Abigail Adams Vernon togʻiga tashrif buyurdi va shunday deb yozgan edi: "Ozod qilinganlarning koʻplari mahrli negrlar deb ataladigan odamlarga turmushga chiqdilar, shuning uchun ularning hammasi [oila] aloqalari bor. Adams Martha Washingtonga erining qullarini erta ozod qilish uchun sababni taklif qildi:

General o'limi oldidan ularni ozod bo'lish uchun qoldirgan qarorda, u o'z hayotini ularning qo'lida xavfsiz deb his qilmadi, ularning ko'pchiligi qutulishdan manfaatdor deb aytishadi. Shuning uchun unga yil oxirida ularning hammasini ozod qilish tavsiya qilindi.

— A. A. Meri Cranchga. 1800-yil 21-dekabr[36]
Washington xonimning sogʻligʻi eri vafotidan keyin yomonlashdi. Erining vafotidan ikki yarim yil oʻtib, Washington 1802-yil 22-mayda 70 yoshida vafot etgan.

Martha Washingtonning jasadi oʻlimidan soʻng, Vernon togʻidagi asl Washington oilasi qabriga dafn qilindi. 1831-yilda George mulkining omon qolgan ijrochilari George va Martha Washington va oilaning boshqa aʼzolarining jasadlarini eski ombordan Vernon togʻidagi hozirgi tuzilishga olib kelishgan.

Washington hayoti davomida oʻz qullaridan birortasini ozod qilmagan. George Washington oʻlimi paytida toʻliq egalik qilgan quli Elishani nabirasi Parke Custisga vasiyat qiladi. Washington oʻlimidan soʻng, uning qullari Custis mulkiga qaytib kelishdi va toʻrt nabiralari orasida boʻlindi. Boʻlinish oilalarni parchalab tashladi, erlarni xotinlardan ajratdi, bolalarni ota-onalaridan uzoqlashtirdi.

Merosi

U XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida qul mehnatiga tayangan muhim biznes operatsiyalarini boshqargan Ketrin Flood Makkol va Enni Genri Kristian kabi mashhur ayollardan biri.

Maqtovlar

USS Washington xonim

Washingtonda uning sharafiga 1776-yilda asos solingan USS Washington xonim deb nomlangan kemalar floti bor. . U ayol sharafiga nomlangan birinchi AQSh harbiy kemasi hayotlik chogʻidayoq kishi nomini olgan birinchi harbiy kema hisoblanadi. U bir qator boshqa farqlarga ham ega, masalan, (kelajakdagi) birinchi xonim nomi bilan atalgan birinchi kema va AQSh harbiy-dengiz kuchlarida ayol sharafiga nomlangan bir nechta faol kemalardan biri.

USS Martha Washington

USS Martha Washington Birinchi jahon urushi davrida Amerika Qoʻshma Shtatlari dengiz floti uchun transport vositasi boʻlgan. U urushdan oldin Avstriya-Amerika liniyasida dastlab SS Martha Washington okean layneri sifatida faoliyat koʻrsatgan. Harbiy-dengiz flotida xizmat qilishdan oldin u Amerika Qoʻshma Shtatlari armiyasining USAT Martha Washington transport boʻlimi tarkibiga kirgan. Layner 1922-yilda Italiyaning Cosulich Line kompaniyasiga sotilgan. 1932-yilda Cosulich Italia Flotte Riunitega qoʻshib yuborilgan va SS Tel Aviv nomini olgan. Kema 1934-yilda halokatga uchragan.

Martha Washington AQSh pochtasida

Amerikalik ayol kishini aks ettirgan birinchi AQSh pochta markasi Martha Washingtonni sharaflagan va 1902-yilgi pochta markalari seriyasining bir qismi sifatida chiqarilgan. 8-cent marka, binafsha-qora siyohda bosilgan. Uning sharafiga chiqarilgan ikkinchi marka, toʻq sariq-jigarrang siyohda bosilgan 4-cent marka 1923-yilda chiqarilgan. Washingtonni sharaflash uchun uchinchi shtamp 1938-yilda Prezidentning nashri seriyasining bir qismi sifatida chiqarilgan.

AQSh valyutasi

Washington Amerika Qoʻshma Shtatlari banknotasi yuzida tasvirlangan yagona ayol (Adolat, Ozodlik va hokazo allegoriyalaridan tashqari). Uning tasviri tushirilgan portret byusti 1886 va 1891-yillardagi 1 dollarlik kumush sertifikatning yuzida ishlatilgan. U va uning eri George 1896-yildagi 1 dollarlik kumush sertifikatning orqa tomonida birga tasvirlangan.

AQSh tangalari

Prezidentning 1 dollarlik tangalar toʻgʻrisidagi qonuni boʻyicha Birinchi turmush oʻrtogʻi dasturi Amerika Qoʻshma Shtatlarining birinchi turmush oʻrtoqlarini hurmat qilish uchun Amerika Qoʻshma Shtatlari zarbxonasiga 10 dollarlik oltin tangalar va bronza medallar dublikatlarini chiqarishga ruxsat beradi. Martha Washington tangasi 2007-yil 19-iyunda chiqarilgan va bir necha soat ichida sotilgan.

Mavjud tangalar bilan chalkashmaslik uchun yangi metallarni sinovdan oʻtkazuvchi naqshli tangalar AQSh zarbxonasi yoki u bilan shartnoma tuzgan kompaniya tomonidan ishlab chiqarilgan, old tomonida Martha Washington tasvirlangan. Ommaga chiqarish uchun moʻljallanmagan, ular juda kam uchraydi.

Taʼlim muassasalari

Martha Washington ayollar kolleji 1860-yilda Virjiniya shtatining Abingdon shahrida tashkil etilgan. 1918-yilda uning maʼmuriyati Emori &amp; Genri kolleji bilan birlashtirildi va 1931-yilda Martha Washington Emori va Genri bilan butunlay birlashib, alohida tashkilot sifatida ishlashni toʻxtatdi. Martha Washington kollejining asosiy binosi endi Martha Washington Inn sifatida tanilgan va boshqariladi. Shuningdek, 1905-yilda tashkil etilgan va 1949-yilda faoliyatini toʻxtatgan. Washingtonda yosh ayollar uchun bitiruvchi Martha Washington seminariyasi ham bor edi.

Manbalar

Adabiyotlar

Havolalar

uz.wikipedia.org