Markaziy Osiyo universiteti
Koordinatalari: 42.8723°0′0″N 74.5942°0′0″E / 42.87230°N 74.59420°E / 42.87230; 74.59420 G O
Markaziy Osiyo universiteti (UCA) Markaziy Osiyo universiteti) Markaziy Osiyodagi avtonom muassasadir sanaladi. U 2000-yilda Ogʻa Xon taraqqiyot tarmogʻi bilan hamkorlikda Tojikiston, Qirgʻiziston va Qozogʻiston hukumatlari tomonidan imzolangan xalqaro xartiya asosida tashkil etilgandir.
Tarixi
Birinchi kampus 2016-yilda Qirgʻizistonning Norin shahridaqurilgan. Shundan soʻng esa foydalanishga topshiriladi. 2017-yilda esaTojikistonning Xorog shahrida ikkinchi kampus ochilganQozogʻistonning Tekeli shahridagi kampus hozirda rejalashtirish bosqichida yaʼni rejalashtirilib kelinmoqda.
2021-yil 19-iyun kuni bakalavriat talabalarining birinchi bitiruvi boʻlib oʻtgan.
Universitetda uchta oʻquv boʻlinmasi mavjud boʻlib, kasbiy va uzluksiz taʼlim maktabi, sanʼat va fanlar maktabi va rivojlanish oliy maktabi kabilardir.
Professional va uzluksiz taʼlim maktabi
Professional va uzluksiz taʼlim maktabi 2011-yilda ishga tushirilgan va oʻz faoliyatini boshlagan boʻlib, maktab Tojikiston, Qirgʻiziston, Qozogʻiston va Afgʻonistondagi 17 ta oʻquv markazlarida 60 ta dastur va kurslarga eg sanaladi.
Maktabda 172 mingdan ortiq kishi malaka oshirib, faoliyatini amalga oshirgan. Kanada Xalqaro taʼlim byurosi, Rokki kolleji (Kanada) va Oliy Iqtisodiyot maktabi (Moskva) Taʼlim instituti tomonidan oʻtkazilgan mustaqil baholash maktab dasturlaridan yuqori darajada qoniqish hosil qilganini koʻrsatdi.
Gumanitar va aniq fanlar maktabi
UCA besh yillik bakalavriat dasturiga ega boʻlib, jumladan, fanlararo kurslar, liberal sanʼat va zaruriy kurslarni oʻz ichiga olgan bir yillik tayyorgarlik dasturini oʻz ichiga oladi. Birinchi tayyorgarlik yilidan soʻng talabalar oltita mutaxassislik yoki mutaxassislikdan birida oʻqishlari mumkin boʻladi. Dastur, shuningdek, talabalar pullik amaliyot oʻtaydigan majburiy kooperativ taʼlim dasturini ham oʻz ichiga oladi(yaʼni pullik amaliyoti, taʼlim dasturi ham mavjud deyilmoqda). Talabalar qaysi ixtisoslikni tanlaganiga qarab kampusda oʻqitiladi. Dasturni tugatgandan soʻng, talabalar sanʼat bakalavri yoki fan bakalavri darajasiga ega boʻlgan holda bilim koʻnikmalarga ega boʻladilar.
Gumanitar va aniq fanlar maktablari esa quyidagi yoʻnalishlar boʻyicha bakalavriat taʼlimini amalga oshirishadi:
Rivojlanish oliy maktabi
Rivojlanish oliy maktabida beshta kafedra mavjud boʻlib, ularning xodimlari esa siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy mavzularda ilmiy izlanishlar olib borgan holda, faoliyat olib boradilar va muntazam ravishda ilmiy maqolalar chop etadilar.
Davlat boshqaruvi va siyosat instituti[5]
Davlat boshqaruvi va siyosati instituti (IGUP) 2011-yilda tashkil etilgan hisoblangani bois, Institut siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy hodisalarni erkin foydalanish mumkin boʻlgan ilmiy maqolalarni nashr etish orqali tahlil qiladi. Nashrlar orasida "Davlat va iqtisodiy siyosati, boshqaruvi va savdo sohalarida qoʻllaniladigan atama va tushunchalarning inglizcha-ruscha lugʻatimavjud. 2018-yildan 2020-yilgacha IPMU Afgʻoniston va Markaziy Osiyo mamlakatlaridagi davlat xizmatchilari uchun iqtisodiy siyosat boʻyicha magistrlik dasturini oʻtkazgan edi.
Togʻ jamiyatlari tadqiqot instituti[9]
Togʻli jamiyatlar tadqiqot instituti (MSRI) Markaziy Osiyoning togʻli hududlarini barqaror rivojlanish bilan bogʻliq transdisiplinar tadqiqotlar bilan shugʻullanib kelishadi. Tadqiqot mavzulari orasida tabiiy resurslarni boshqarish, yerdan foydalanish va tirikchilik tizimlari, ofatlar xavfini kamaytirish, biologik xilma-xillikni saqlash, iqlim oʻzgarishi va Barqaror rivojlanish maqsadlarini amalga oshirish kabilar kiradi. MSRI nashrlari qator tadqiqot sharhlari va bir qator siyosat qisqartmalarini oʻz ichiga olgan. Institutning barcha ilmiy-tadqiqot ishlaridan erkin foydalanish mumkin. Tadqiqot mavzulari chorvachilik va dehqonchilik tizimlari, barqaror yer boshqaruvi, togʻ turizmi va atrof-muhitni boshqarish, agro-oʻrmon xoʻjaligi va chegara hududlarida tabiiy resurslarni boshqarishni oʻz ichiga oladi yaʼni oddiy til bilan aytganda oʻz ichiga kiradi
Soʻnggi yillarda esa Togʻli jamiyatlar ilmiy-tadqiqot instituti Bishkek shahrida mashina oʻrganish texnologiyasidan foydalangan holda, iqlim oʻzgarishi va havo sifatini prognozlashtirish, Gʻarbiy Tyan-Shanning yovvoyi mevali ekinlarini saqlash va oʻrganish, ijtimoiy sharoitlarni yaxshilash ustida ishlanib kelmoqda. Tojikistonning chegaradosh viloyatlarida xizmatlar, boshqaruv va iqtisodiy integratsiya Markaziy Osiyoda archa oʻrmonlaridan koʻp funksiyali foydalanishni muvozanatlashtirish va optimallashtirish kerak boʻladi.
Madaniy meros va gumanitar fanlar kafedrasi[11]
Madaniy meros va gumanitar fanlar departamenti (OCHH) 2013-yildan beri faoliyat yuritib kelmoqda. Ushbu boʻlinma faoliyati Markaziy Osiyo xalqlarining madaniy merosi haqida yangi muloqotlar yaratishga qaratilgandir. Bu boʻlim Oʻzbekistonning mintaqadagi turli xalqlarga oʻzlarining boy madaniy anʼanalari va merosini saqlash va ulardan foydalanish bilan birga tadqiqot oʻtkazish, hujjatlashtirish, taʼlim va tushuntirish ishlari orqali yordam berish missiyasini ilgari surib kelgan.
Kafedra ilmiy-tadqiqot ishlarini olib boradi, topilmalarini hujjatlashtiradi va arxivlaydi, musiqa, urf-odatlar, arxeologiya va mintaqa tarixiga oid asarlarni qamrab olgan „Madaniy meros“ kitoblari turkumi doirasida Oʻrta Osiyo mintaqasi vakillari boʻlgan olimlarning ishlarini qoʻllab-quvvatlash ularning vazifasidir. Bu boʻlim Markaziy Osiyo madaniy merosini saqlash va targʻib qilish bilan shugʻullanuvchi mahalliy hamjamiyat va muzey tashkilotlari bilan hamkorlik qilishi aniq.
Madaniy meros va gumanitar fanlar kafedrasi xilma-xil madaniy merosni asrab-avaylashi, Markaziy Osiyodagi ijtimoiy-madaniy va tarixiy jarayonlarni tushunishni yaxshilashi, bilim markazi boʻlib xizmat qilishi shart. Bundan tashqari Oʻzbekiston akademik dasturlarini takomillashtirishi, madaniy oʻzaro aloqa va tadbirlarni boyitishi, madaniy xilma-xillikni targʻib qilishi maqsadida tashkil etilgan hisoblangani bois, plyuralizm va oʻzaro tushunish kerak.
2012-yilda Norindagi UCA kampusida inson va ot skeleti boʻlgan turkiy qoʻrgʻon (koʻmilgan joy) degan joydan topilgan. Arxeologlar bu hududga 1950-yillarning oʻrtalaridan beri qiziqish bildirishgan. 1953-yilda esa arxeolog Ahmad Kibirov Aygʻirjal oʻrnida koʻplab vayron qilingan qabristonlarni oʻz ichiga olgan katta qabristonni topgan edi. UCA vakillari Qirgʻiziston-Turkiya Manas universiteti arxeologi, doktor Kubat Tabaldiyevning ishi orqali bu joylar haqida xabardor boʻlishadi va mahalliy jamoatchilik vakillari ishtirokida, topilgan ashyolar qoʻrgʻondan ehtiyotkorlik bilan boshqa joyga koʻchiriladi. Seysmik tadqiqotlar davomida yana ham qadimiy qoldiqlar va petrogliflar topilgandan soʻng esa, Oʻzbekiston doktor Tabaldiyevga ushbu joylarda arxeologik qazishmalar olib borish iltimosi bilan murojaat qiladi. 2014-yilda rossiyalik arxeolog Yuriy Sergeevich Xudyakov Tabaldiyev ishiga qoʻshildi va turkiy qoʻrgʻon va VII asrga oid artefaktlarni topadi. Arxeologlar jamoasi, shuningdek, tosh davri, bronza davri, erta temir davri va oʻrta asrlariga oid dafn etilgan joylar va artefaktlarni topadilar. Arxeologik tadqiqotlar natijalari Kubat Tabaldiyevning „ Tyan-Shanning qadimiy yodgorliklari“ kitobida oʻz aksini topgan boʻlib, OʻCA Professional va uzluksiz taʼlim maktabi bilan hamkorlikda Oʻzbekiston Madaniy merosi kitoblar turkumi doirasida nashr qilib berilgan.
2022-yilda Oʻzbekiston Madaniy meros va gumanitar fanlar kafedrasi „Qirgʻiz qayrik“ loyihasi doirasida „Etnosolfejio“ musiqa darsligini ishlab chiqishni qoʻllab-quvvatladi.
Fuqarolik jamiyati tashabbusi dasturi
„Fuqarolik jamiyati tashabbusi“ dasturi 2017-yilda Markaziy Osiyoda fuqarolik jamiyati uchun qulay siyosiy va maʼmuriy muhitni yaratish va uning vakillarini rivojlantirishga koʻmaklashish maqsadida tashkil etilgan. Dastur Tojikiston, Qirgʻiziston va Qozogʻistonning shahar va qishloq joylaridagi fuqarolik jamiyati tashkilotlari bilan hamkorlik qiladi. Dastur fuqarolik jamiyati tashkilotlariga bilim va tajriba almashish orqali oʻz ishlarini ilgari surish uchun professional tarmoqlarni rivojlantirishga yordam beradi.
Dastur COVID-19 pandemiyasidan jabrlangan odamlarning hikoyalarini toʻplagan „COVID-19 davrida qirgʻizlarning ovozi“ loyihasining hammuallifi edi. 2022-yilda dastur Gender tengligini oshirish maktabini ishga tushirdi.
Aga Xon gumanitar fanlar loyihasi
Ogʻa Xon gumanitar fanlar loyihasi (AKHP) 1997-yilda Aga Xon Madaniyat Trust tomonidan tashkil etilgan boʻlib, 2007-yilda UCA tarkibiga kirgan. AKHP fanlararo oʻquv dasturi orqali resurslar, maʼruzalar, treninglar va kurslarni ishlab chiqadi. Loyiha boshlanganidan beri 180 000 dan ortiq tinglovchilar uning ishtirokchisiga allaqachon aylanib ulgirishgan.
AKHP kurslari Oʻrta Osiyoning boy ogʻzaki va yozma madaniyatiga oid materiallar hamda Sharq va Gʻarb klassik matnlarini oʻz ichiga oladi. Loyiha doirasida tayyorlangan darsliklarning barchasi, Markaziy Osiyo mamlakatlarida oʻqituvchi va talabalarga gumanitar fanlarni oʻrganishda yordam berishga qaratilgan. Oʻquv materiallari plyuralizm tamoyillarini joriy etadi, umuminsoniy qadriyatlar kontekstida Markaziy Osiyo xalqlarining qadriyatlarini targʻib qiladi, axloq, madaniy talqin va estetik idrok nuqtai nazaridan pedagogika va tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi.
Ushbu loyihalar Qozogʻiston, Qirgʻiziston va Tojikistonda oʻzaro bahs-munozaralar formatida (CDF) treninglar va turnirlar tashkil qiladi.
Hamkorlik
Oʻzbekiston xalqaro universitetlar bilan bir qatorda, tashkilotlar ham oʻzaro anglashuv va akademik hamkorlik memorandumlarini imzoladi:
Kampuslar
UCA bakalavriat dasturlari Qirgʻizistonning Norin shahrida (2016-yil sentabrida ochilgan) va Tojikistonning Xorugʻ (2017-yil) shaharlaridagi kampuslarga taklif etiladi. Qozogʻistonning Tekeli shahridagi kampus hozirda rejalashtirish bosqichida yaʼni rejalashtirilmoqda. Talabalar kampuslari zamonaviy oʻquv xonalari, kutubxonalar, laboratoriyalar, xavfsiz modulli turar joylar va mahalliy hamjamiyat aʼzolari foydalanishi mumkin boʻlgan sport inshootlari, jumladan, fudbol maydonlari va tennis kortlari bilan jihozlangan.
Qirgʻizistondagi kampus Norin shahrida, Bishkekdan 314 kilometr (195 milya) uzoqlikda joylashgan boʻlib, kampus ochilganda 9 gektar (yaʼni 13 927 kvadrat metr) maydonni egallaydi. Talabalar shaharchasi hozirda 150 ta oʻquvchiga moʻljallangan. Norin shahridagi kampus keng koʻlamli loyihaning boshlanishi boʻlib, uning umumiy maydoni 252 gektarni (125 000 kvadrat metr) tashkil etadi.
Tojikistondagi universitet kampusi Xorog shahrida yaʼni (GBAO) Afgʻoniston bilan chegaradosh janubi-gʻarbiy Pomirda 2200 m (7200 fut) balandlikda, Gunt daryosi boʻyida, Pyanj daryosiga qoʻshilgan joyda joylashgandir.
Qozogʻistondagi kampus Tekeli shahrida quriladi. Loyiha hozirda rejalashtirish bosqichida turibdi.
Har uchala kampusning arxitektori Arata Isozaki, Aoki & Associates (IAA) tomonilaridan ishlab chiqilgan.
Boshqaruv
Markaziy Osiyo universitetining rektori professor doktor Sohail H. Naqvi. UCA boshqaruv organi Ogʻa Xon taraqqiyot tarmogʻining Qirgʻiziston Respublikasidagi diplomatik vakili, doktor Shamsh Kassim-Laxa raisligidagi Vasiylik kengashi hisoblanadi.
Vasiylik kengashi tarkibiga quyidagilar kiradi: Manbalar
uz.wikipedia.org