Marjoram
Marjoram (/ˈmɑːrdʒərəm/
Origanum majorana ) — shirin qaragʻay va sitrus taʼmiga ega sovuqqa sezgir koʻp yillik oʻt yoki past buta shaklida oʻsuvchi oʻsimlik. Baʼzi Yaqin Sharq mamlakatlarida marjoram oregano nomi bilan ataladi. Osiyoda uni boshqa Origanum turkumi oʻsimliklardan ajratish uchun
shirin marjoram va
tugunli marjoram nomlari bilan atashadi.
Tarix
Marjoram Kipr, Oʻrta er dengizi, Turkiya, Gʻarbiy Osiyo, Arabiston yarim oroli, Levantning tub aholisi boʻlhan yunonlar va rimliklarga baxt ramzi sifatida tanilgan. Oʻrta asrlarda Britaniya orollariga tarqalgan boʻlishi mumkin.
Marjoram nomi qadimgi fransuz tilidagi majorane soʻzidan olingan. Lotincha maior so‘ziga aloqador emas.
Marjoram Sefarad yahudiy anʼanalarida tibbiy amaliyot sifatida ishlatilgan. Qadimgi yunonlar oʻsimlikni Afrodita tomonidan yaratilgan deb ishonishgan. Rimliklar bu o‘tni umrni uzaytiradi deb ishonishgan. Marjoram Pedanius Dioscorides De Materia Medicaʼda eslatib oʻtilgan va Gippokrat tomonidan antiseptik sifatida ishlatilgan.
Tavsif
Barglari silliq, oddiy, petiolsimon, tuxumsimon to choʻzinchoq tuxumsimon, uzunligi 0.5–1.5 cm (0.2–0.6 inches), kengligi, 0.2–0.8 cm (0.1–0.3 inches), choʻqqisi oʻtmas, butun cheti, nosimmetrik.
Kultivatsiya
Koʻp yillik marjoram baʼzan hatto 5-zonada ham oʻsishi mumkin. Tegishli sharoitlarda u koʻpayadi va shuning uchun odatda bogʻni egallashiga yoʻl qoʻymaslik uchun tuvaklarda oʻstiriladi.
Marjoram oʻzining xushboʻy barglari sababli oshxona maqsadlarida yetishtiriladi. Oʻsimliklar gullashni boshlaganda tepalar kesiladi va asta-sekin soyada quritiladi. Marjoramning gullaydigan barglari va tepalari sargʻish rangga ega boʻlgan efir moyini ishlab chiqarish uchun bugʻda distillanadi (quriganda qorayadi). U koʻplab kimyoviy tarkibiy qismlarga ega, ulardan baʼzilari borneol, kofur va pinendir.
Tegishli turlar
Oregano (Origanum vulgare), baʼzan O. majorana yoki yovvoyi marjoram deb atalgan. Bu koʻp yillik oʻsimlik boʻlib, marjoramga qaraganda kuchliroq taʼmga ega.
Pot marjoram yoki Cretan oregano (O. onites) marjoramga oʻxshab ziravor sifatida foydalaniladi.
Qattiq marjoram yoki fransuz marjorami (O. × majoricum), oregano bilan marjoram orasidagi gibrid, sovuqqa nisbatan ancha chidamli, lekin biroz shirinroq.
O. × pulchellum koʻrgazmali marjoram yoki koʻrgazmali oregano nomlari bilan tanilgan.
Foydalanish
Marjoram shoʻrvalar, salatlar, souslar va oʻsimlik choylari uchun ziravor sifatida ishlatiladi.
Marjoram uzoq vaqtdan beri dorivor oʻt sifatida ishlatilgan. Marjoram yoki marjoram yogʻi saraton, shamollash, yoʻtal, kramplar, depressiya, diurez, quloq infektsiyalari, oshqozon- ichak muammolari, bosh ogʻrigʻi va falaj, artrit, koʻkrak qafasi tiqilishi va mushak ogʻrigʻini davolash uchun ishlatilgan. U antibakterial, antifungal va antimikrobiyal boʻlgan fenol karvakrolni oʻz ichiga oladi. Etanol ekstrakti fibrosarkoma hujayralariga qarshi sitotoksikdir, etil asetat ekstrakti C6 va HeLa hujayralariga qarshi antiproliferativ xususiyatlarga ega. Quritilgan marjoram, marjoram choyi yoki marjoramdan olingan aralashmalarda kardioprotektiv, gepatoprotektiv, antiulserogenetik, antikolinesteraza, PCOSga qarshi va yalligʻlanishga qarshi taʼsirga ega. Marjoram odatda zaharli emas, lekin homilador va emizikli ayollar tomonidan ishlatilmasligi kerak. Dorivor oʻtlardan foydalanganda doimo ehtiyot boʻlish va shifokor bilan maslahatlashish muhimdir.
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org