Madrid–Barajas aeroporti

Adolfo Suarez Madrid – Barajas aeroporti (ispancha: Aeropuerto Adolfo Suárez Madrid-Barajas [aeɾoˈpweɾto aˈðolfo ˈswaɾeθ maˈðɾið βaˈɾaxas]) (IATA: MAD , ICAO: LEMD ), Madrid-Barajas aeroporti nomi bilan tanilgan, Ispaniya poytaxti Madrid shahriga xizmat koʻrsatadigan asosiy xalqaro aeroportdir. 3,050 ha (328,000,000 kv. ft) maydonni egallagan aeroport fizik hajmi boʻyicha Parij-Sharl de Goll aeroportidan keyin Yevropadagi ikkinchi eng katta aeroportdir. 2019-yilda 61,8 million yoʻlovchi Madrid-Barajas orqali sayohat qildi va bu mamlakatning eng gavjum, Yevropaning esa beshinchi eng gavjum aeroportiga aylandi.

Aeroport 1931-yilda ochilgan va Yevropaning eng muhim aviatsiya markazlaridan biriga aylandi. Madridning shahar chegaralarida boʻlgan aeroport shaharning moliya tumanidan 9 km (6 mi) va Madridning tarixiy markazi Puerta del Sol yoki Plaza Mayordan 13 km (8 mi) shimoli-sharqda joylashgan. Aeroport nomi qoʻshni Barajas tumanidan olingan, tumanda aeroportga xizmat koʻrsatadigan temir yoʻl vokzali hamda metro bekati mavjud. Barajas Yevropa va dunyoning qolgan qismidan Iberiya yarim oroliga kirish eshigi boʻlib xizmat qiladi va Yevropa va Lotin Amerikasi oʻrtasidagi asosiy bogʻlovchi hisoblanadi. 2014-yilda Ispaniyaning sobiq bosh vaziri Adolfo Suares vafotidan soʻng, Ispaniya Jamoat ishlari va transport vazirligi aeroport nomini Aeropuerto Adolfo Suares, Madrid-Barajas deb oʻzgartirilishini eʼlon qildi. Aeroport Iberia va Air Europa uchun asosiy markaz va texnik xizmat koʻrsatish bazasi hisoblanadi. Shunday qilib, Barajas trafigining 40% dan ortigʻini Iberia taʼminlaydi. Aeroportda beshta yoʻlovchi terminali mavjud: T1, T2, T3, T4 va T4S.

Tarixi

Dastlabki yillar

Aeroport 1927-yilda qurilgan boʻlib, 1931-yil 22-aprelda milliy va xalqaro havo qatnoviga ochilgan boʻlsa-da, muntazam tijorat operatsiyalari ikki yildan keyin boshlangan. Yiliga 30 000 yoʻlovchiga moʻljallangan kichik terminal, bir nechta angarlar va Avión klubi binosi qurildi. Birinchi muntazam reys Barselona yoʻnalishiga Lineas Aéreas Postales Españolas (LAPE) tomonidan amalga oshirilgan. 1930-yillarda parvozlar Yevropa va Afrikaning ayrim yoʻnalishlariga xizmat koʻrsatishni boshladi, bu aeroportdagi birinchi xalqaro reyslar sanaladi.

Dastlab, parvoz maydoni katta doira boʻlib, uning ichki qismida Madrid nomi yozilgan oq rang bilan chegaralangan, asfaltlanmagan, tabiiy oʻt bilan qoplangan quruqlikdan iborat edi. Faqat 1940-yillarda parvoz maydoni asfaltlangan va yangi uchish-qoʻnish yoʻlaklari loyihalashtirilgan. 1944-yilda ishga tushirilgan birinchi uchish-qoʻnish yoʻlagi uzunligi 1400 metr va kengligi 45 metr edi. Dekadaning oxiriga kelib, aeroportda uchta uchish-qoʻnish yoʻlagi bor edi, bugungi kunda ularning hech biri saqlanib qolmagan. 1940-yillarning oxirida Lotin Amerikasi va Filippinga muntazam qatnovlar boshlandi.

1950-yillarda aeroport yarim milliondan ortiq yoʻlovchiga xizmat koʻrsatdi, uchish-qoʻnish yoʻlaklari soni beshtaga koʻpaydi va Nyu Yorkka muntazam reyslar yoʻlga qoʻyildi. Milliy terminal (hozirgi T2) qurilishi 1954-yilda boshlangan va oʻsha yilning oxirida ochilgan. 1957-yilgi aeroportlar rejasida Barajas aeroporti birinchi darajali xalqaro aeroport sifatida tasniflangan. 1970-yillarga kelib, Barajasga yirik reaktiv samolyotlar qoʻndi va asosan turizm natijasida transportning oʻsishi prognozlardan oshib ketdi. Oʻn yillikning boshida aeroport 1,2 million yoʻlovchiga yetdi, bu 1957-yildagi aeroportlar rejasida nazarda tutilganidan ikki baravar koʻproqdir.

1970-yillarda turizmning jadal rivojlanishi va Boeing 747 samolyotining kelishi bilan aeroport 4 million yoʻlovchini qabul qildi va xalqaro terminal (hozirgi T1) qurilishini boshladi. 1974-yilda Iberia aviakompaniyasi Madrid va Barselona oʻrtasida bir necha kunlik chastotalarga ega va oldindan buyurtmasiz mavjud boʻlgan transport xizmatini joriy qildi.

1982-yilgi futbol boʻyicha Jahon chempionati tufayli aeroportning ikkita mavjud terminali sezilarli darajada kengaytirildi va modernizatsiya qilindi.

1990-yillarda aeroport yanada kengaydi. 1994-yilda birinchi yuk terminali qurildi va boshqaruv minorasi taʼmirlandi. 1997-yilda Iberiyaning Shengen zonasiga reyslari uchun eksklyuziv terminal sifatida foydalaniladigan Shimoliy dok ochildi. 1998-yilda 71 m balandlikdagi yangi boshqaruv minorasi ochildi va keyin 1999-yilda yangi Janubiy dok ochildi, bu xalqaro terminalning kengayishini nazarda tutadi. Bu vaqt ichida terminallarning taqsimlanishi oʻzgardi: janubiy dok va xalqaro terminalning katta qismi endi T1, xalqaro terminal va ichki terminalning qolgan qismi esa T2 va shimoliy dok T3 deb nomlana boshlanadi.

1998-yil noyabr oyida yangi 18R-36L uchish-qoʻnish yoʻlagi ishga tushdi (avvalgi 18-36ning oʻrniga), uzunligi 4400 m, Major Barajas deb nomlangan kengaytirish rejalari boʻyicha Yevropadagi eng yiriklaridan biri. 2000-yilda u meʼmorlar Antonio Lamela, Richard Rojers va Luis Vidal tomonidan ishlab chiqilgan yangi terminallar T4 va uning yoʻldosh terminali T4S qurilishini boshladi. Mavjudlariga parallel ravishda ikkita uchish-qoʻnish yoʻlagi ham qurildi.

2000-yillardan boshlab rivojlanish

Yangi terminallar va uchish-qoʻnish yoʻlaklari 2004-yilda qurib bitkazildi, ammo 2006-yil 5-fevralgacha xizmat koʻrsatmadi.

Antonio Lamela, Richard Rojers va Luis Vidal (2006-yildagi Stirling mukofoti sovrindori) va TPS muhandislari (2006-yilda tijoriy tuzilmalar uchun IStructE mukofoti sovrindori) tomonidan ishlab chiqilgan va Ferrovial tomonidan qurilgan 4-terminal 2006-yil 5-fevralda ochilgan. 760 000 kvadrat metr (8 180 572 kvadrat fut) quruqlik va havodagi alohida tuzilmalarga ega boʻlgan 4-terminal maydoni boʻyicha dunyodagi eng yirik aeroport terminallaridan biridir. U asosiy bino T4 (470 000 m) va yoʻldosh binosi T4S (290 000 m) dan iborat boʻlib, ular bir-biridan taxminan 2,5 kilometr masofada joylashgan. Yangi 4-terminal yoʻlovchilarga sayohatlarini stresssiz boshlash uchun moʻljallangan. Bu yorugʻlikdan ehtiyotkorlik bilan foydalanish orqali boshqariladi, devorlar oʻrniga shisha oynalar va strukturaga tabiiy yorugʻlik kiritish imkonini beruvchi koʻp sonli yoritgichlardan foydalaniladi. Ushbu yangi oʻzgarishlar bilan Barajas yiliga 70 million yoʻlovchini qabul qila oladi.

4-terminalni qurish jarayonida Barajasga uchib kelayotgan va ketayotgan havo transporti oqimiga xizmat koʻrsatish uchun yana ikkita uchish-qoʻnish yoʻlagi (15L/33R va 18L/36R) qurildi. Ushbu uchish-qoʻnish yoʻlaklari 2006-yil 5-fevralda (terminallar bilan birgalikda) rasman ochildi, biroq ular ochilishdan oldin parvoz va havo harakati manevrlarini sinab koʻrish uchun bir necha marta foydalanidi. Shunday qilib, Barajas toʻrtta uchish-qoʻnish yoʻlagiga ega boʻldi: ikkitasi shimol— janub oʻqida va bir-biriga parallel (1,3 km bilan ajratilgan) va ikkita shimoli-gʻarb—janubiy-sharq oʻqida (1,9 km bilan ajratilgan). Bu aeroportga bir vaqtning oʻzida uchish-qoʻnish va soatiga 120 ta operatsiyani bajarishga imkon berdi (har 30 soniyada bitta uchish yoki qoʻnish).

1-, 2-, 3-terminallar qoʻshni terminallar boʻlib, SkyTeam va Star Alliancega aʼzo aviakompaniyalarga xizmat koʻrsatadi. 4-terminaldan esa Iberia va uning franshizasi Air Nostrum hamda Oneworld uyushmasiga aʼzo aviakompaniyalar uchadi. 1-, 2-, 3-terminallardagi darvoza raqamlari uzluksiz (A1 dan E89 gacha), biroq 4-terminalda alohida raqamlagan (H, J, K va yoʻldosh binosida M, R, S, U).

„Puente Aéreo“ (ispan tilida) deb ataluvchi (tarjimasi „Havo koʻprigi“) Madrid-Barselona havo qatnovi 2012-yilda kuniga 55 ta reys bilan Yevropa Ittifoqining ikkita aeroporti oʻrtasidagi eng gavjum yoʻnalish boʻlgan. 2008-yil fevral oyida 2+1⁄2 soatlik Madrid-Barselona tezyurar temir yoʻl liniyasi ochilgandan beri jadval qisqartirildi. Keyinchalik bu yoʻnalishdan London-Dublin va Parij-Tuluza oʻzib ketdi.

2006-yil 30-dekabr kuni ertalab 4-terminalga ulangan D modul avtoturargoh binosida portlash sodir boʻldi. Rasmiylar mahalliy vaqt bilan taxminan 8:15 da (GMT 7:15) bomba qoʻyish xavfi haqida xabar topganlar, qoʻngʻiroq qiluvchining aytishicha, 800 kg ogʻirlikdagi bomba yuklangan mashina mahalliy vaqt bilan 9:00 da (GMT 8:00) portlaydi. Ogohlantirishni olgach, politsiya aeroportning bir qismini evakuatsiya qilishga muvaffaq boʻldi. Keyinchalik anonim qoʻngʻiroq qiluvchi ETA ayirmachilik guruhi portlash uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga olishini aytdi. Portlash oqibatida mashinalarida uxlab yotgan ikki ekvadorlik halok boʻldi. Avtoturargohning butun D moduli tekislandi va taxminan 40 000 tonna qoldiq hosil boʻldi. Ikkinchi qurbonning jasadini vayronalar ostidan olib chiqish uchun ishchilarga olti kun kerak boʻldi.

2007-yilda aeroport 52 milliondan ortiq yoʻlovchi tashildi. Barajas 2008-yilda Condé Nast Traveler Reader mukofotida „Eng yaxshi aeroport“ deb topildi.

2010-yil dekabr oyida Ispaniya hukumati Madrid-Barajas aeroportini xususiy sektordagi kompaniyalarga 40 yilgacha boʻlgan muddatga berish boʻyicha tender qilish rejalarini eʼlon qildi.

2012-yil 27-yanvarda Spanair Madrid-Barajasga, shuningdek, boshqa ichki va xalqaro yoʻnalishlardagi barcha reyslarni toʻxtatdi. 2012-yil 20-sentyabrda 15/33 uchish-qoʻnish yoʻlagining nomi 14R/32L (eng uzuni) va 14L/32R (eng qisqasi) deb oʻzgartirildi.

2015-yil 1-avgustda dunyodagi eng yirik yoʻlovchi layneri Airbus A380 samolyoti Madrid-Barajasga qoʻndi. Samolyot Emirates tomonidan Dubay yoʻnalishidagi kunlik qatnovga qoʻyilgan.

2014-yilda Ispaniyaning sobiq bosh vaziri Adolfo Suares vafotidan soʻng, Ispaniya Jamoat ishlari va transport vazirligi aeroport nomini Aeropuerto Adolfo Suares, Madrid-Barajas deb oʻzgartirilishini eʼlon qildi. Ushbu qayta nomlash Suarezning demokratiya tiklanganidan keyin Ispaniyaning birinchi Bosh vaziri sifatidagi rolini va Fransisko Franko diktaturasidan keyin demokratiyaga oʻtishdagi asosiy ishtirokini tan olishni bildiradi.

2018-yil oxiri va 2019-yil boshida Iberia 4-terminaldagi ikkita zalni, Dali va Velaskes zallarini taʼmirladi.

2019-yil dekabr oyida aeroport operatori Aena mavjud qurilmalarni sezilarli darajada kengaytirish va yangilash, aeroportning yillik quvvatini 70 milliondan 80 million yoʻlovchigacha oshirish hamda 1, 2 va 3-sonli terminallar va yangi 4-terminal oʻrtasidagi meʼmoriy boʻshliqni bartaraf etish rejalarini eʼlon qildi. Loyihaning byudjeti 750 million yevroni tashkil qiladi va 2022-yildan 2026-yilgacha boʻlgan davrda ijro etilishi belgilangan.

Aviakompaniyalar va yoʻnalishlar

Yoʻlovchi tashish

Quyidagi aviakompaniyalar Madridga va undan muntazam reyslarni amalga oshiradi:

Yuk tashish

Trafik va statistika

Yoʻlovchilar statistikasi

Andoza:Airport-Statistics

Eng gavjum yoʻnalishlar

Tibbiy yordam

Madriddagi Ramon y Cajal universiteti kasalxonasi parvarish qilishni talab qiladigan tibbiy va jarrohlik favqulodda vaziyatlar uchun aeroportga yoʻnaltiruvchi shifoxona sifatida biriktirilgan.

Bundan tashqari, tibbiy yordamga muhtoj tranzit yoʻlovchilar uchun aeroportning oʻzida tibbiyot xonalari va tibbiyot xodimlari mavjud. Shuningdek, kardiorespirator tutilish holatlarida defibrillyatorlar bilan jihozlangan 75 ta yurakni qutqarish punktlari mavjud.

Yer usti transporti

Taksi

Barcha terminallarda uchib kelish zonasidan tashqarida taksi toʻxtash joylari biriktirilgan. Rasmiy taksilar qizil chiziqli oq rangda va eshiklarida Madrid shahar kengashi gerbi tasvirlangan.

Temir yoʻl

Madrid metropoliteni Madrid moliya tumanidagi Nuevos Ministerios metro bekati orqali aeroportni shahar markazi bilan bogʻlaydi. Barajas 8-liniyasi 2-terminaldagi (T1 va T3ga kirish) va 4-terminaldagi metro bekatlaridan Madrid markaziga tez yetib olish imkonini beradi. Metro, shuningdek, Ispaniya temir yoʻl tarmogʻidagi bekatlar bilan aloqalarni taʼminlaydi.

2006-yil oktyabr oyida Chamartin bekati va 4-terminal oʻrtasidagi Cercanias aloqasini qurish uchun tender boshlandi. Endi tugallangan ushbu yagona Cercanías liniyasi (C-1) Madrid Barajas 4-terminalini Chamartin bekati va Atocha AVE tezyurar poyezd bekatlari bilan bogʻlaydi. 2011-yil iyun oyida AVE tezyurar poyezdlarini aeroport vokzaliga yetib borish imkonini beradigan ikki oʻlchovli liniya bilan jihozlash toʻgʻrisida qaror qabul qilindi.

Metropolitan avtobusi

EMT (Madrid shahar transport kompaniyasi) aeroport va Madrid (Avenida de América bekati) oʻrtasida muntazam jamoat avtobuslari qatnovini amalga oshiradi: 200-avtobus toʻliq chiziq sifatida ishlaydi – yoʻlovchilarni teskari tartibda yigʻishdan oldin 1, 2 va 4-terminallarning joʻnash joyida yoʻlovchilarni tushiradi. EMT jamoat tungi avtobus xizmati N4 (laqabi „Buho“, boyoʻgʻli) shuningdek, Madridning markazidan (Plaza Cibeles) Barajasga (Plaza de los Hermanos Falco y Alvarez de Toledo, aeroportdan 400 m masofada, avtomagistral ustidagi oʻtish yoʻlagi orqali) xizmat koʻrsatadi. EMT shuningdek, Barajas aeroportini kunduzi Madridning asosiy temir yoʻl stantsiyasi boʻlgan Renfening Atocha stantsiyasiga va tunda Plaza Cibelesga bogʻlaydigan ekspress avtobusga ega. Yuqorida aytib oʻtilgan ikkita xizmatdan farqli oʻlaroq, bu liniya yilning barcha kunlarida sutkaning 24 soati ishlaydi.

CRTM (Consorcio Regional de Transportes de Madrid) aeroport va metropolitenga yaqin shaharlar oʻrtasida toʻrtta avtobus qatnovini amalga oshiradi:

Uzoq masofali avtobuslar

T1 va T4 terminallaridan Avanzabus avtobus kompaniyasi Avila, Kastellon, Salamanka, Valensiya va Zamora yoʻnalishlariga qatnovlarni amalga oshiradi. T4 terminalidan Alsa avtobus kompaniyasi Saragosa, Barselona, Valyadolid, Leon, Mursiya, Alikante, Gixon, Ovyedo, Lugo, Korunya, Santyago -de-Kompostela, Burgos, Vitoriya, San Sebastian, Santander, Bilbao, Logrono va Pamplona shaharlariga qatnaydi. T1 terminalidan Socibus kompaniyasi Andalusiyaning yirik shaharlariga: Huelva, Kordova, Kadis, Xeres va Sevillaga xizmat koʻrsatadi.

Aeroportda odamlarni tashish

2006-yil boshida Ispaniyadagi birinchi haydovchisiz tranzit tizimi va Yvropadagi eng uzun aeroportdagi odamlarni tashish tizimi yangi terminal (T4) va yangi yoʻldosh terminali (T4S) oʻrtasida yoʻlovchilarni tashishni boshladi. CITYFLO 550 poyezdlarini avtomatik boshqarish texnologiyasini qoʻllagan holda, tizim bir-biridan ikki kilometr masofada joylashgan ikkita terminal oʻrtasida yoʻlovchilarni tashish uchun yagona transport turi hisoblanadi. Bombardier toʻliq yer osti transport tizimi, shu jumladan qurilish ishlari, tizimdan foydalanish va texnik xizmat koʻrsatish boʻyicha yagona pudratchi boʻldi.

Yoʻnalish uzunligi 2 kilometr (1.2 mi) va soatiga 13000 yoʻlovchini tashishi mumkin.

Aeroportda toʻxtash joyi

Aeroportda yettita umumiy toʻxtash joyi boʻlgan uzoq va qisqa muddatli avtoturargohlar mavjud. P1 – terminal binosi oldida joylashgan ochiq avtoturargoh; P2 – bu T2 va T3 terminallariga toʻgʻridan-toʻgʻri kirish imkoniyatiga ega yopiq avtoturargoh. 2-terminalda faqat qisqa muddatlarga moʻljallangan „Ekspress“ toʻxtash joyi va 1655 oʻrinli uzoq muddatli avtoturargoh mavjud; uzoq muddatli avtoturargoh va barcha terminallar oʻrtasida bepul transport xizmati ishlaydi. VIP avtoturargohlar ham mavjud.

Baxtsiz hodisalar va falokatlar

Manbalar

Havolalar

uz.wikipedia.org