Litvada korrupsiya
Litvada korrupsiya iborasi Litvada korrupsiyaning oldini olish va yuzaga kelishini tasvirlaydi.
Xulosa
Korrupsiyani idrok etish indeksi (2019) maʼlumotlariga koʻra, Litva dunyoning 180 mamlakati orasida 35-oʻrin va Yevropa Ittifoqining 28 mamlakati orasida 15-oʻrinni egalladi. Freedom House 2020 hisobotida korrupsiya Litvada muammo boʻlib qolayotganini taʼkidlaydi, biroq u bilan bogʻliq asosiy yoʻnalishlar boʻyicha yuqori ball berilgan: rasmiy korrupsiyaga qarshi kuchli va samarali kafolatlar (4 tadan 3 tasi ijobiy), hukumat ochiqligi va shaffofligi (3 tadan 3 tasi ijobiy), mustaqil sud tizimi (4 dan 3 tasi ijobiy).
Korrupsiyaga qarshi kurash va davlat qurilishi boʻyicha Yevropa tadqiqot markazi (ERCAS) Litvada korrupsiyaga qarshi keng qamrovli huquqiy baza yaratilgan boʻlsa-da, huquqni muhofaza qilish institutlari zaif ekanligini taʼkidlaydi. Markaz tomonidan chop etilgan Public Integrity Index 2019 reytingida Litva 117 mamlakat ichida 30-o‘rinni egallagan.
Yevropa Komissiyasi tomonidan chop etilgan Flash Eurobarometer 482: YeIda korxonalarning korrupsiyaga munosabat maʼlumotlariga koʻra, biznes rahbarlarining atigi 15 foizi korrupsiyani biznes yuritishda muammo sifatida qayd etgan. STT tomonidan chop etilgan Litva korrupsiya xaritasi (2019) hisobotida qayd etilishicha, soʻnggi oʻn yilliklarda pora bergan korxonalar ulushi asta-sekin kamayib bormoqda, soʻnggi 5 yil ichida biznesning atigi 9 foizi va oxirgi 12 yilda 5 foizi pora toʻlagan.
Yevropa Ittifoqining 2021-yildagi Global korrupsiya barometri (GCB EU 2021) maʼlumotlariga koʻra, litvaliklarning 48 foizi hukumat korrupsiyaga qarshi kurashda yomon ish olib bormoqda, 42 foizi esa u yaxshi ishlayapti, deb hisoblaydi.
Hajmi
GCB EI (2021) hisobotiga koʻra, odamlar eng korrupsiyaga uchragan institutlar yoki shaxslar: parlament aʼzolari (33%), biznes rahbarlari (27%), mahalliy hukumat vakillari va merlar (21%), sudyalar (21%). Hisobotda so‘nggi 12 oy ichida xizmat ko‘rsatish bo‘yicha eng ko‘p ko‘rilgan poraxo‘rlik holatlari qayd etilgan: sog‘liqni saqlash muassasalari (19%), shaxsni tasdiqlovchi hujjatlar (6%) va politsiya (4%).
STT tomonidan chop etilgan Litva korrupsiya xaritasi (2019) hisobotida aholi, kompaniya rahbarlari va davlat xizmatchilari oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrovlar asosidagi umumiy sifat berilgan. Odamlar oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, korrupsiyaning eng keng tarqalgan shakllari: qarindosh-urugʻchilik, siyosiy homiylik va poraxoʻrlikdir. Korrupsiyaning eng koʻp uchraydigan holatlari sogʻliqni saqlash muassasalari, sudlar, parlament, munitsipalitetlar va siyosiy partiyalarda qayd etilgan.
2019-yilda Baltijos tyrimai tomonidan oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, politsiyaga 69%, Litva Konstitutsiyaviy sudiga 62%, STT 55% ishonch bildirilgan. Vaholanki, aholining atigi 39 foizi prokurorlarga, 33 foizi sudlarga ishongan. Vilmorus tomonidan 2020-yilda oʻtkazilgan soʻrov shuni koʻrsatdiki, respondentlar tomonidan eng koʻp korrupsiyalashgan sohalar: sogʻliqni saqlash (47%), sudlar (37%) va parlament (30%). Xuddi shu soʻrovda qayd etilishicha, litvaliklar korrupsiyani mamlakatdagi toʻrtinchi eng oʻtkir muammo deb bilishadi. So‘rovda qatnashganlarning atigi 3 foizi o‘tgan yili pora berganini tan olgan.
Xalqaro reytinglar
Korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlari
Maxsus tergov xizmati (qisqartirilgan STT) Litvada korrupsiyaga qarshi kurashuvchi asosiy huquqni muhofaza qiluvchi organ hisoblanadi. Korrupsiyaga qarshi kurashda boshqa huquqni muhofaza qiluvchi idoralar ham katta rol oʻynaydi. Xususan, Moliyaviy jinoyatlarni tergov qilish xizmati (qisqartirilgan FNTT) pul yuvish va yirik moliyaviy firibgarlik faoliyatini tekshiradi. Litva Milliy audit idorasi oliy nazorat organi boʻlib, davlat mablagʻlarini boshqarish hamda ulardan foydalanishning qonuniyligi va samaradorligini ham nazorat qiladi.
2019-yilda „ Ma‘lumot berganlarni himoya qilish to‘g‘risida“gi qonun kuchga kirdi, u korrupsiya yoki boshqa huquqbuzarliklar to‘g‘risida xabar bergan shaxslarni huquqiy himoya qilish, shuningdek, haq to‘lash va boshqa choralarni ko‘radi. Litvada lobbi faoliyati 2001-yildagi Lobbichilik toʻgʻrisidagi qonun bilan tartibga solinadi. Yevropa Ittifoqi aʼzolari tadqiqot xizmatining 2016-yildagi hisobotiga koʻra, Litva oʻzini tutish qoidalari va lobbichilar uchun majburiy reestrga ega boʻlgan kam sonli Yevropa Ittifoqi davlatlaridan biridir.
Korrupsiyaga qarshi konvensiyalar va tashkilotlar
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org