Leykemiya va leykopeniya
Leykemiya - qonning xavfli oʻsma kasalligi boʻlib, periferik qonda yetilmagan leykositlar miqdorining ortib ketishi bilan kechadi. Bunda, periferik qonda leykositlar miqdori 100 000 – 300 000/mm gacha yetishi mumkin. Leykemiya odatda suyak iligida boshlanadigan va koʻp miqdorda gʻayritabiiy qon hujayralari hosil boʻlishiga olib keladigan qon oʻsmasi hisoblanadi. Bu qon hujayralari toʻliq rivojlanmagan va blast yoki leykemik hujayralari deb ataladi. Alomatlar qon ketish va koʻkarishlar, suyak ogʻrigʻi, charchoq, isitma va infektsiyalar xavfini oshirishni oʻz ichiga olishi mumkin. Bu simptomlar istalgan qon hujayralari yetishmasligi tufayli ham yuzaga kelishi mumkin. Tashxis odatda qon tahlillari yoki suyak iligi biopsiyasi orqali qoʻyiladi. Leykemiyaning aniq sababi noma'lum. Genetik omillar va atrof-muhit (irsiy boʻlmagan) omillarning kombinatsiyasi kasallik yuzaga kelishida muhim rol oʻynaydi deb ishoniladi. Xavf omillariga chekish, nurlanish, ayrim kimyoviy moddalar (masalan, benzol), oldingi kimyoterapiya va
Daun sindromi kiradi. Oilada leykemiya bilan kasallangan qarindoshlar boʻlishi juda yuqori xavf omili hisoblanadi. Leykemiyaning toʻrtta asosiy turi mavjud - oʻtkir limfoblastik leykemiya (ALL), oʻtkir miyeloid leykemiya (AML), surunkali limfotsitar leykemiya (CLL) va surunkali miyeloid leykemiya (KML) - shuningdek, kamroq tarqalgan bir qator turlari mavjud. Leykemiyalar va limfomalar qon, suyak iligi va limfoid tizimga ta'sir qiluvchi oʻsmalar guruhiga kiradi, ular gematopoetik va limfoid toʻqimalarning oʻsmalari deb nomlanadi. Davolash zarur boʻlganda simptomatik terapiya (palliativ terapiya) shuningdek, kimyoterapiya, nur terapiyasi, maqsadli terapiya va suyak iligi transplantatsiyasining baʼzi kombinatsiyasini oʻz ichiga olishi mumkin. Davolashning muvaffaqiyati amalga oshishi leykemiya turiga va odamning yoshiga bogʻliq. Rivojlangan mamlakatlardagi 15 yoshgacha boʻlgan bolalarda leykemiya turiga qarab besh yillik omon qolish darajasi 60% yoki hatto 90% dan oshadi. Bemorlarning besh yildan keyin butunlay tuzalib ketishi deyarli kuzatilmagan. 2015-yilda leykemiya butun dunyo boʻylab 2,3 million odamda aniqlangan va shulardan 353 500 bemorning oʻlimi bilan yakun topgan. Bu bolalarda saratonning eng keng tarqalgan turi boʻlib, bolalarda leykemiya kasalligining aynan oʻtkir limfoblastik tipi 75% ni tashkil qiladi. Biroq, barcha leykemiyalarning 90% dan ortigʻi katta yoshli insonlarda tashxislanadi. CLL va AML kattalarda eng koʻp uchraydigan leykemiya turlari hisoblanadi.
Leykopeniya
Leykopeniya – 1ml qonda leykotsitlar sonining 4000tadan kamayishi. Leykopeniya soʻngi yillarda koʻproq uchraydigan kasallik. Leykopeniyaning eng ogʻir turi suyak koʻmigi zararlanishlari – oʻtkir leykozlar va nurlanish kasalliklarida kuzatiladi. Leykotsitlar sonining kamayishi bilan birga ularning faolligi ham kamayishi, maxsus va nomaxsus himoya zaiflashishi kuzatiladi. Leykopeniyaning sabablari quyidagicha:
Piogen boʻlmagan bakterial, yuqumli kasalliklar: tif, parotif, bezgak
Virusli yuqumli kasalliklar: gripp, chechak, parotit
Protozoal infeksiyalar
Ochlik va toʻyib ovqatlanmaslik
Suyak iligi aplaziyasi
Suyak iligi zararlanishida (Xloromitsitin va sitotoksik preparatlar ta’sirida, rentgen nurlari va radiatsiyalarda, mishyak, dinitrofenol, surma kabi kimyoviy moddalar bilan zaharlanganda)
Periferik qondagi leykositlar
Periferik qondagi leykositlar oʻzida granulalar tutgan yoki tutmaganligiga koʻra 2 xil shakli farqlanadi:
granulositlar va agranulositlar .
Sitoplazmasida granulalar tutuvchi oq qon hujayralari
granulositlar deyiladi. Granulalarining boʻyalishiga koʻra ularning uchta tipi farqlanadi: Neytrofillar – granulalari ham kislotali, ham asosli boʻyoqlar bilan boʻyaladi. Eozonofillar – granulalari kislotali boʻyoqlar bilan boʻyaladi. Bazofillar – granulalari asosli boʻyoqlar bilan boʻyaladi.
Sitoplazmasi tarkibida granulalar tutmaydigan oq qon hujayralari
agranulositlar deyiladi va ularning ikki tipi farqlanadi: Limfotsitlar va Monotsitlar
Manbalar
uz.wikipedia.org