Lazerning tuzulishi
thumb|426x426px| Lazer tuzilishi(Yoqut lazer misolida)
Lazer — kvant generator, optik diapazonda kogerent monoxromatik elektromagnit nurlanish manbai. Odatda uchta asosiy elementdan iborat:
Energiya manbai
"Nakachka'' manbai tizimni energiya bilan taʼminlaydi. Ular quyidagicha boʻlishi mumkin:
Amaldagi „nakachka“ qurilmasining turi toʻgʻridan-toʻgʻri ishlatiladigan ishchi moddaga bogʻliq, va tizimni energiya bilan taʼminlash usulini belgilaydi. Masalan, geliy-neon lazerlari geliy — neon gaz aralashmasidagi elektr razryadlarini ishlatadi va neodimiy qoʻshilgan itriy alyuminiy granatasiga asoslangan lazerlar (Nd: YAG lazerlari) ksenonli chiroqdan fokuslangan yorugʻlikdan foydalanadi, eksimer lazerlar esa — kimyoviy reaksiyalar energiyasidan foydalanadi.
Ishchi modda
Ishchi modda ishchi toʻlqin uzunligini, shuningdek, lazerning qolgan xususiyatlari belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. Koʻp sonli ishchi moddalar mavjud, ular asosida lazerni qurish mumkin. Elektron populyatsiyasining inversiyasi taʼsirini olish uchun ishchi modda „nakachka“lanadi, bu fotonlarning ragʻbatlantirilgan emissiyasini va optik kuchaytirish taʼsirini keltirib chiqaradi.
Lazerlarda quyidagi ishchi moddalar qoʻllaniladi:
Optik rezonator
Optik rezonator, eng oddiy shakli ikkita parallel koʻzgu boʻlib, lazerning ishchi moddasi atrofida joylashgan. Ishchi moddaning ragʻbatlantirilgan nurlanishi koʻzgular tomonidan qaytariladi va yana kuchayadi. Toʻlqin chiqqunga qadar qayta-qayta aks ettirilishi mumkin. Keyinchalik murakkab lazerlar rezonator hosil qilish uchun, toʻrt yoki undan ortiq koʻzgulardan foydalaniladi. Ushbu koʻzgularni ishlab chiqarish va oʻrnatish sifati, lazer tizimining sifati uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Qattiq holatdagi lazerlarda faol elementning jilolangan uchlarida koʻzgular hosil boʻlishi mumkin. Gaz lazerlarida va boʻyoq lazerlarida — ichida ishchi modda bilan boʻlgan kolbaning uchlarida.
Nurlanish chiqishi uchun koʻzgulardan biri yarim-shaffof holga keltiriladi.
Qoʻshimcha qurilmalar
Shuningdek, lazer tizimiga turli effektlarni olish uchun qoʻshimcha qurilmalar oʻrnatilishi mumkin, masalan, aylanadigan koʻzgular, modulyatorlar, filtrlar va yutuvchilar. Ulardan foydalanish lazer nurlanishining parametrlarini oʻzgartirishga imkon beradi, masalan, toʻlqin uzunligi, impuls davomiyligini va boshqalar.
Shuningdek
uz.wikipedia.org