Krumgorn
Krumgorn (nemischa: Krummhorn — „qiyshiq shox“) ― yogʻochdan yasalgan puflab chalinadigan musiqa asbobi, oʻz nomini oʻziga xos egriligi tufayli olgan.
Tarixi
Krumgorn XV asrda paydo boʻlgan, ehtimol 1450-yillardan keyin (biroq baʼzi manbalarda birinchi eslatma 1300-yilga toʻgʻri keladi). U XVI—XVII asrlarda, ayniqsa, Germaniya, Italiya va Gollandiyada juda mashhur boʻlgan. Gollandiyadan krumgorn Ispaniyaga oʻtadi; u Angliyada ham maʼlum boʻlgan — masalan, musiqa asboblarini toʻplagan qirol Genrix VIII mulkini inventarizatsiya qilishda boshqa narsalar qatorida 11 (yoki 18) krumgorn qayd etilgan. Krumgornlar asosan professional musiqachilar tomonidan ijro etilgan; faqat krumgornlardan tashkil topgan ansambllar ham mavjud edi. Shunga qaramay, krumgorn uchun maxsus yozilgan asarlar juda kam.
Tanasida tor silindrsimon kanali boʻlgan yogʻochdan yasalgan krumgorn pastki qismida xarakterli egilib koʻpincha lotin harfi J ga oʻxshaydi. Odatda, u teshikni parmalashdan soʻng, yogʻochni isitish yoki bugʻ bilan taʼsir koʻrsatish orqali yaratilgan. Toʻgʻri uchastkada cholgʻu teshiklari mavjud: 6-7 tasi oldinda va bittasi orqada. Ovoz qoʻsh qamish trosti bilan chiqariladi; ijro etganda, ijrochining lablari toʻgʻridan-toʻgʻri qamish bilan aloqa qilmaydi, chunki u tirqishi boʻlgan maxsus himoya kapsulasiga joylashtirilgan. Diapazon oktavadan biroz oshadi (koʻpincha nona ichida qoladi).
Krumgornning bir nechta turlari bor: diskant, alt, bas va boshqalar. U oʻziga oʻxshash boʻlgan bombard, shalmey va pommerdan unchalik keskin boʻlmagan tembr bilan ajralib turadi. Rimann musiqa lugʻatida bu cholgʻu ohangida „melanxolik xarakter“ borligi taʼkidlangan; keyinchalik uning tovush ohangiga taqlid qiluvchi organ registr asbobiga uning nomi berilgan. Zamonaviy mualliflar krumgorn tovushini kazu bilan solishtirishadi.
Allaqachon XVII asrda, krumgorn asta-sekin oʻz mashhurligini yoʻqotdi va musiqa sohasidan gʻoyib boʻldi. Biroq, XX asrda haqiqiy ijrochilarning qiziqishi tufayli bu asboblar qaytadan yasala boshlandi.
Izohlar
Manbalar
Adabiyotlar
Havolalar
uz.wikipedia.org