Koʻlob bekligi
Koʻlob bekligi (oʻzbekcha: Ko'lob bekligi/Ko'lob viloyati ruscha: Кулябское бекство/Кулябский вилайет) — Buxoro xonligi tarkibidagi maʼmuriy birligidagi Koʻlob shahri boʻlgan.
Tarixi
XV-asr oxirida Xuttal Hisorga qaram viloyatlardan biri boʻlgan. 1497—1498 yillarda Xusravshoh bek Hisorda hokimiyatni qoʻlga kiritgach, Xuttalyonni ukasi Veli-bekka bergan.
XVI-asrdan qadimiy Xuttalyon viloyati nomi hisoblanadi.16-asrda oʻzbek Shayboniylar sulolasi hukmronligi davrida poytaxti Xulbugʻdan Koʻlobga oʻzgartirilishi munosabati bilan viloyatning Xuttal nomi Koʻlob nomi bilan almashtirilgan. Ammo ashtarxoniylar hukmronligi davrida ham Mahmud ibn Velining „Bahr al-asror“ asarida (1634-yil oktyabrda boshlangan) viloyat Xuttalyon, „Ubaydulla-noma“da esa Koʻlob nomi allaqachon tilga olingan. ashtarxoniylar tarixi Ubaydullaxon II (1702—1711) — xon hayotida boshlangan.
Ahmedovning yozishicha, „Koʻlob“ viloyatining yangi nomi oʻzbek mangʻitlar sulolasi davrida paydo boʻlgan.
Shayboniylar sulolasi davrida (1501-1599)
1504—1505 yillarda Xuttal yangi oʻzbek Shayboniylar sulolasining asoschisi Shayboniyxon tomonidan asirga olingan va mahalliy hokim Veli-bek tomonidan oʻldirilgan.
1511—1512-yillarda Hisordagi oʻzbek qoʻshinlari Bobur bilan boʻlgan shiddatli jangdan soʻng yuzma-yuz magʻlubiyatga uchragan. Bu muvaffaqiyat Boburga nafaqat Hisor, balki Koʻlob, Qunduz va Badaxshonni ham vaqtinchalik egallashini taʼminlagan[8].
1545-yilda Boburning vorisi Humoyun Ko‘lob viloyatini ukasi Kamronga topshirgan. Ammo oradan bir yil o‘tib Kamron Ko‘lobni tark etib, Humoyunga qarshi sharmandali kurashini davom ettirgan.
1585-yilda Koʻlob Buxoro xoni — Abdullaxon II (1583-1598) tomonidan yana Shayboniylar mulkiga qoʻshib olingan.
Geografiyasi
Koʻlob bekdomi Amudaryoning oʻng qirgʻogʻida, Koʻlobdaryo yoki Oqsuv (Bartangning yuqori oqimidagi daryo) havzasida, Amudaryoning kichik oʻng irmogʻi, toʻlqinsimon yuzada joylashgan. Koʻlob bekstvosining shimoliy va shimoli-gʻarbdagi chegarasi Baldjuan bekstvosi bilan, gʻarbda — Qoʻrgʻontyubinsk bekstvosi bilan, janub va janubi-sharqda Pyadj daryosi boʻyida — Afgʻoniston, shimoli-sharqda — Darvaz bekstvosi bilan aloqada boʻlgan. Bekstvoning umumiy maydoni 4750 kvadrat metrni verst (54 ming km²)ni tashkil etgan.
Manbalar
uz.wikipedia.org