Kiberurush

Kiberurush (inglizcha: cyberwarfare) – kiberfazodagi kiberurush, shu jumladan Internetdagi kompyuter qarama – qarshiligi, axborot urushi turlaridan biri.

Bu birinchi navbatda, davlat idoralari, moliya va biznes markazlarining kompyuter tizimlari va internet tarmogʻiga ulanishini beqarorlashtirish, kundalik hayotda internetga tayanadigan mamlakatlar va davlatlar hayotida tartibsizlik va uni keltirib chiqarishga qaratilgan urush. Davlatlararo munosabatla, siyosiy qarama-qarshiliklar koʻpincha Internetda kiberurush va uning tarkibiy qismlari shaklida davom etadi. Bulardan vandalizm,tashviqot, kiberjosuslik, kompyuter tizimlari va serverlariga toʻgʻridan-toʻgʻri hujumlar kiberurushning asosiy tarkibiy qismlari.

Tarixi

AQSh hukumati xavfsizlik boʻyicha ekspert Richard Klark oʻzining „Cyberwar“ kitobida yozganidek (inglizcha: CyberWarfare) (2010-yil may oyida chiqarilgan) " kiberurush – bu bir davlatning boshqa davlatning kompyuterlari yoki tarmoqlariga zarar yetkazishi yoki yoʻq qilish maqsadlariga erishish uchun kirishi ". Britaniyaning The Economist jurnali kibermakonni " quruqlik, dengiz, havo va kosmosdan keyingi urushning beshinchi maydoni " deb taʼriflaydi.

Kiberurush sohasidagi ilk qadamlar 2000-yillarning boshlarida qoʻyilgan. Keyinchalik quyidagi tashkilotlar oʻz faoliyatini boshlagan:

Xususiyatlari

Kompyuter texnologiyalarining keng tarqalishi bilan koʻplab fuqarolar, korxonalar va davlat idoralari kundalik hayotida internetga qaram boʻlib qoldi. Boshqa davlatning kompyuter tizimlariga hujum qilish uchun internetdan foydalanish uning iqtisodiyotiga katta zarar yetkazishi va mamlakatning kundalik hayotida buzilishlarni keltirib chiqarishi mumkin. Oʻtmishdagi kiberhujumlardan farqli oʻlaroq, hozirda kiberurush mamlakat milliy xavfsizligiga tahdid solmoqda.

Bundan tashqari, koʻplab mamlakatlarning tashkilotlari Internetda josuslik bilan shugʻullanadi: ular maʼlumot toʻplaydi, boshqa mamlakatlarning kompyuter tizimlarini buzadi, qoʻporuvchilik faoliyati va iqtisodiy josuslik bilan shugʻullanadi. Xususan, Xitoy – AQSh, Germaniya va Hindistondagi veb-saytlarga hujum uyushtirganlikda ayblangan. Biroq Xitoy hukumat idoralarining hujumlarni tashkil etishda ishtiroki borligini rad etadi .

Yangi texnologiyalarning rivojlanishi tufayli kiberurush darajasi doimiy ravishda yaxshilanmoqda. Baʼzi shtatlar kiberurushdan himoya qilishga yetarlicha eʼtibor berishni boshladilar – ular himoya tizimlarini tashkil qilish uchun zarur mablagʻlarni ajratmoqda va asosiy vazifasi mamlakatning Internet xavfsizligini yaxshilash va hujumlardan himoya qilish boʻlgan maxsus boʻlinmalarni qoʻllab-quvvatlamoqda.

Turlari

Maqsad va vazifalaridan kelib chiqib, kibermakondagi harbiy harakatlar ikki toifaga boʻlinadi: josuslik va hujumlar.

Hujumlar

Mutaxassislar Internetdagi hujumlarning quyidagi turlarini aniqlaganlar:

Mamlakatlar boʻyicha

Buyuk Britaniya

Christian Science Monitor nashriga koʻra, 2012-yilda MI6 al-Qoida veb-saytiga buzib kirilib, uy qurilishi bombasini tayyorlash boʻyicha koʻrsatmalarni keks tayyorlash retsepti bilan almashtirgan .

2013-yilning 12-noyabr kuni Londondagi bir qator moliyaviy tashkilotlar banklar va boshqa moliyaviy tashkilotlarga qarshi ommaviy kiber hujum sodir boʻlgan taqdirda harakatlarni mashq qilish uchun Waking Shark 2 oʻyiniga oʻxshashlik asosida ishlab chiqilgan kiberfazoda urush oʻyinlarini oʻtkazdilar. 2013-yilda xuddi shunday „kibermanevrlar“ Uoll-stritda Quantum Dawn 2 nomi ostida amalga oshirildi.

2015-yil yanvar oyida Buyuk Britaniya va AQSh kiberxavfsizlik sohasida hamkorlik qilish boʻyicha kelishuvga erishgan edi. BBC xabar berganidek, 16-yanvar kuni AQSh prezidenti Barak Obama va Buyuk Britaniya bosh vaziri Devid Kemeron oʻrtasida boʻlib oʻtgan uchrashuvda ikki davlat rahbarlari kiberjinoyatchilikka qarshi kurash boʻyicha qoʻshma boʻlinmalar yaratish, shuningdek, 2015-yilda bir-biriga nisbatan soxta kiberhujumlar oʻtkazishga kelishib oldilar. .

Germaniya

2013-yilda Germaniya 60 kishilik kiber operatsiya boʻlimi mavjudligini eʼlon qildi . Bundan tashqari, Germaniyaning BND razvedka xizmati Milliy kiberxavfsizlik markazida ishlash uchun 130 nafar xodimni yoʻllaganini eʼlon qildi. 2013-yil mart oyida BND rahbari Gerxard Shindler uning boʻlimida har kuni hukumat kompyuter tizimlariga beshtagacha kiberhujum qayd etishini aytdi, ular Xitoydan keladi va oʻgʻirlangan maʼlumotlar kelajakda qurollarga qarshi sabotaj qilish uchun ishlatilishi mumkinligidan xavotir bildirdi. Sobiq NSA pudratchisi Edvard Snoudenning maʼlumotlari eʼlon qilinganidan koʻp oʻtmay, Germaniya ichki ishlar vaziri Xans-Piter Fridrix BNDga kiberkuzatuv imkoniyatlarini jami internet-trafikning 5% dan 20% gacha kengaytirish uchun qoʻshimcha 100 million yevro byudjet ajratilishini eʼlon qildi (Germaniya qonunchiligida ruxsat etilgan maksimal miqdor) .

Isroil

Mavjud hisob-kitoblarga koʻra, Isroil armiyasining kibermakonida operatsiyalarni oʻtkazish 8200 boʻlinmasiga yuklangan boʻlib, u oʻz funksiyalari boʻyicha Amerika MXXga oʻxshash va bir necha ming xodimga ega boʻlgan harbiy razvedka tuzilmasining bir qismidir .The Telegraph gazetasining 2012-yildagi maʼlumotlariga koʻra, Isroil qurolli kuchlari kelgusi besh yil ichida oʻz kiber kuchlari qudratini oshirish niyatida, buning uchun taxminan 500 million dollar ajratilgan.

Isroillik kiber urush boʻyicha mutaxassis general-mayor Isaak Benning fikricha, Isroilning kiber urushga, jumladan, mudofaa va hujumga tayyorligi ularning rejasi yangi ustunlaridan biridir .

2021-yil 9-dekabrda Quddusda Kollektiv hokimiyat mashqlari boʻlib oʻtdi (inglizcha: Collective Strength), bu global moliyaviy tizimga qaratilgan yirik kiberhujumning simulyatsiyasi . Isroil Moliya vazirligi AQSh, Buyuk Britaniya, BAA, Avstriya, Shveytsariya, Germaniya, Italiya, Niderlandiya va Tailand rasmiylari, shuningdek, XVF, Jahon banki vakillari ishtirok etgan tadbirni „urush oʻyini“ deb atadi. .

Eron

2010-yil iyun oyida Natanz yadroviy tadqiqot markazi kompyuter tarmogʻiga Stuxnet kompyuter virusi kiritilganda Eron kiberhujum qurboni boʻldi . Stuxnet 1000 ga yaqin yadro sentrifugalarini ishdan chiqardi, buning natijasida Business Insider maʼlumotlariga koʻra, „Tehronning yadroviy dasturi kamida ikki yil orqaga surildi“ . Shundan soʻng, kompyuter qurti zavodning kompyuter tarmogʻidan tashqariga chiqdi va baʼzi manbalarga koʻra, 60 mingdan ortiq kompyuterni yuqtirgan, garchi Eron hukumati bu zararni ahamiyatsiz deb hisoblasa. Hech bir hukumat Stuxnet virusini kiritish uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga olmagan boʻlsa-da, baʼzi hisob-kitoblarga koʻra, bu AQSh va Isroil oʻrtasidagi qoʻshma operatsiya edi. Axborot xavfsizligi boʻyicha mutaxassis Майкл Гросс(ingl.)oʻzb. 2013-yil oʻrtalarida bu hodisani " tarixdagi birinchi maʼlum kiber urush " deb atadi .

Oʻz navbatida, bir qator gʻarb tahlilchilari Eron hukumatini AQSh, Isroil va Fors koʻrfazi mamlakatlariga qarshi kiberhujumlar uyushtirganlikda aybladi. Eron hukumati bu ayblovlarni, jumladan, 2012-yilda Amerika banklariga xakerlik hujumlarida ishtirok etganlik ayblovlarini rad etdi .