Kantemir, Dmitriy Konstantinovich

Dimitriy Konstantinovich Kantemir (rumincha: Dimitrie Cantemir, 26-oktyabrda, Moldova knyazligida - 21-avgustda, Dmitrovka mulki, Kiyev viloyatida tug'ilgan) - Moldova va Rossiya davlat arbobi va olimi.

Moldova knyazligining hukmdori (1693, 1710—1711). Rossiyaning (1711) va Muqaddas Rim imperiyasi (1723) Shavkatli shahzodasi, rus senatori (1721) va xususiy maslahatchi (1722). Berlin Fanlar akademiyasining aʼzosi (1714).

Dmitriy Kantemir Moldovaning Silishteni qishlog'ida (Silişteni; hozirgi Vasluy okrugi, Ruminiyada joylashgan) hukmdor Konstantin Kantemir oilasida tug'ilgan. Onasidan erta ayrilgan. Otasi savodsiz bo'lib, bolalari uchun grek o'qituvchilarini taklif qildi va ularga uyda yaxshi ta'lim berdi.

1685-yilda Moldova taxtiga o'tirgan Konstantin Kantemir, o'sha davrning odatlariga ko'ra, o'g'illaridan birini Konstantinopolga garovga yuborishga majbur bo'ldi, avval kattasi Antioxiyani, 1687-yilda esa uning o'rniga eng kichigi Dmitriyni jo'natdi. Kantemir imperiya poytaxtida uch yil bo‘lganida adabiyot, falsafa, musiqa, turk, arab, fors tillari bo‘yicha bilimini oshirdi.

1691-yilda Kantemir Yassiga qaytib keldi va 1693-yilda otasi vafotidan keyin u hukmdor etib saylandi, ammo Kantemirning raqibi Valaxiya shahzodasi Konstantin Brinkovyanu yigirma kun ichida Dmitriyni taxtdan ag'darib tashladi. U Konstantinopolga qaytib keldi va u erda 1710- yilgacha qisqa tanaffuslar bilan yashadi. Bu davrda Kantemir falsafa, axloq, musiqaga oid ilk asarlarini nashr ettirdi, Moldova va Turkiyaning tavsiflarini tuzdi.

1710-yilda Turkiya va Rossiya o'rtasidagi urush paytida Dmitriy Kantemir Moldova knyazi etib tayinlandi va jangovar harakatlarda qatnashishi kerak edi. Turkiya sudining Kantemirga bo'lgan umidlari uning rejalarini yashirish qobiliyatidan dalolat beradi. Hatto Konstantinopolda ham u rus diplomatlari bilan bog'lanib, elchi Tolstoyga yordam berdi.

Manbalar

Adabiyot

Havolalar

uz.wikipedia.org