Kampanula
Kampanula — qoʻngʻiroqguldoshlar oilasiga mansub gulli oʻsimliklarning bir necha avlodlaridan biri, odatda
qoʻngʻiroq gullari sifatida tanilgan.Ularga qoʻngʻiroq shaklidagi gullari uchun shunday nom berilgan. Kampanula lotincha „kichik qoʻngʻiroq“ degan maʼnoni anglatadi.Jins Shimoliy yarim sharning moʻtadil va subtropik mintaqalarida tarqalgan 500 dan ortiq tur va bir nechta kichik turlarni oʻz ichiga oladi.Oʻrta yer dengizi mintaqasi sharqi, Kavkaz,Osiyo va Afrikaning tropik mintaqalaridagi togʻlarda keng tarqalgan.Kampanula bir yillik, ikki yillik va koʻp yillik oʻsimlik turlariga boʻlinadi va odatda 5 yillik boʻlgan mitti arktik va alp turlaridan farq qiladi.
Tavsifi
Barglari navbatma-navbat joylashgan.Poyaning tagida kattaroq, kengroq barglari va yuqoriroqda kichikroq, torroq barglari bor; barg cheti butun yoki tishli (baʼzan ikkalasi ham bir oʻsimlikda) boʻlishi mumkin. Koʻpgina turlarning barglari va poyalarida oq lateks mavjud.
Gullar panikulalarda (baʼzan yolgʻiz) hosil boʻladi va besh boʻlakli gul tojiga ega, Gul bargi uzunligi 2-5 sm, rangi koʻkdan binafsha ranggacha, baʼzan oq yoki pushti rangda boʻladi.Toj tojidan pastda 5 bargga oʻxshash sepal kosacha hosil qiladi. Baʼzi turlarda har bir sepal oʻrtasida „qoʻshimcha“ deb ataladigan kichik qoʻshimcha bargga oʻxshash bargcha mavjud.Bu qoʻshimchaning mavjudligi yoki yoʻqligi hamda kattaligi koʻpincha yaqin turlarni ajratish uchun ishlatiladi.
Mevasi koʻplab mayda urugʻlarni oʻz ichiga olgan koʻsak hisoblanadi.
Kampanula turlaridan baʼzilari kapalak turlarining lichinkalari uchun oziq-ovqat oʻsimliklari sifatida ishlatiladi.
Oʻstirish va foydalanish
Mashhur turlarga Campanula rotundifolia, Angliyada harebell va Shotlandiya va Irlandiyada koʻk qoʻngʻiroq (garchi u haqiqiy koʻk qoʻngʻiroqlar bilan chambarchas bogʻliq boʻlmasa ham) va janubiy Yevropa Campanula mediumi, Kenterberi qoʻngʻirogʻi, Buyuk Britaniyadagi mashhur bogʻ oʻsimligi kiradi. Shimoliy Yevropada uning abiatda uchraydigan bir nechta turlar bilan bir qatorda, koʻplab madaniy bog 'turlari mavjud.
Buyuk Britaniyada kampanulalar milliy kolleksiyasi Sharqiy Yorkshirdagi Burton Agnes zalida va Saffolkdagi Beri Sent-Edmundsda oʻtkaziladi.
Turlari
Ularning 473 ta turi fanga maʼlum, shu jumladan:
Kimyo
Violdelfin — antosiyanin, oʻsimlik pigmentining bir turi, Kampanula jinsidagi koʻk gullarda mavjud.
Qazilma qoldiqlari
Campanula palaeopyramidalisning uchta qazilma urugʻi Gʻarbiy Karpat, Polshadagi Novy Saks havzasidagi Oʻrta Miosen chuchuk suv konlarining quduq namunalaridan olingan.
Havolalar
Manbalar
uz.wikipedia.org