Juniper berry
Archa mevasi - har xil turdagi archalar hosil qiladigan qubba. Bu haqiqiy meva emas, balki gʻayrioddiy etli va birlashtirilgan pallalarga ega boʻlgan konus boʻlib, bu unga rezavorga oʻxshash koʻrinish beradi. Ba‘zi archa turlarining mevasi masalan, Juniperus communis ziravor sifatida, Yevropa oshxonasida ginga oʻziga xos ta‘m berish uchun ishlatiladi. Archa mevalari ignabargli daraxtlardan olingan yagona ziravor hisoblanadi.
Kimyo
Archa mevalarida turli xil fitokimyoviy moddalar, jumladan, taxminan 2% efir moyi, flavonoid, qatronlar (taxminan 10% hajm), oqsillar, sirka, olma va chumoli kislotalar mavjud. Rezavorlar ekstraktidan yog‘ kislotalari, terpenlar, aromatik birikmalar va uglevodorodlar, masalan, pinen, sabinen, terpinen-4-ol, limonen va mirsen ajratib olingan.
Toksiklik
Qoʻshma Shtatlarda odatda xavfsiz deb tasniflangan boʻlsa-da, archa rezavorlari klinik sinovlarda sinab koʻrilmagan turli xil nojo‘ya taʼsirlarga ega boʻlishi mumkin. Asosan, homiladorlar uchun xavfli, kichik dozalarda ham, archa rezavorlarini isteʼmol qilish homilador yoki emizikli ayollarga, diabetga chalinganlarga, qon ketishining buzilishi yoki operatsiyadan keyin zararli ta‘sir qilishi mumkin. Anʼanaviy tibbiyotda, archa rezavorlari ayol tugʻishni nazorat qilish uchun foydali deb hisoblangan.
Allergik reaksiyalarga sabab bo‘lishi mumkin. Koʻp miqdorda archa rezavorlarini isteʼmol qilish katarsis, konvulsiya yoki buyrak funksiyasiga zarar yetkazishi mumkin. Baʼzi turlarning rezavorlari, masalan , J. sabina zaharli.
Foydalanadi
Baʼzi archa turlarining mevalari zirabor sifatida ishlatish uchun juda achchiq hisoblanadi. Bundan tashqari, J.communis va J. drupacea, yeyiladigan turlarga J.fenikiya, J. deppeana va J. californika.
Rezavorlarning tashqi pallalari nisbatan taʼmsizdir, shuning uchun rezavorlar ziravor sifatida ishlatishdan oldin deyarli har doim kamida yengil eziladi. Mevalar ham yangi, ham quritilgan holda ishlatiladi, ammo ularning taʼmi va hidi juda kuchli.
Madaniyat
Archa rezavorlari, jumladan Juniperus phoenicea va J. oxycedrus, bir nechta joylarda qadimgi Misr qabrlarida topilan. J. oxycedrus Misrda oʻsmaydi. Misrga olib kelingan rezavorlar Gretsiyadan keltirilgan boʻlis mumkin. Yunonlar oʻzlarining koʻplab Olimpiya oʻyinlarida rezavorlardan foydalanishgan, chunki ular rezavorlar sportchilarning jismoniy chidamliligini oshiradi deb hisoblashgam. Rimliklar Hindistondan olib kelingan qimmat qora qalampir va uzun qalampir oʻrniga arzon mahalliy ishlab chiqarilgan archa rezavorlaridan foydalanganlar.
Manbalar
uz.wikipedia.org