Jo‘rnavozlik

Joʻrnavozlik , joʻrovozlik, akkompanement — 1) musiqa ijrochiligida yakkaxon xonanda, sozanda, raqqosa yoki ijrochilar guruhiga bir yoki bir necha musiqa cholgʻular (ansambl, orkestr)ning joʻr boʻlishi. Oʻzbekistonda qadimdan rivojlanib kelgan. Ayritom, Afrosiyob, Varaxsha va b. joylardan topilgan yodgorliklarda hamda ulardan keyingi davrlarga oid miniatyuralarda yakkaxon va guruh-guruh sozandalar, raqqosalar tasvir-langan. Qadimdan, mas, "Katta oʻyin" turkumidagi raqslar nogʻora (yoki doyra), Shashmaqomnpnt nasr (ashula) yoʻllari tanbur joʻrligida ijro etilgan. Oʻzbek anʼanaviy ijrochiligida tor, dutor, tanbur, rubob kabi yakka (yoki doira bilan birgalikdagi) sozlar va cholgʻu ansambli joʻrligidan foydalaniladi; 2) Garmoniya, gomofoniya kabi koʻp ovozli musiqa uslublarida yetak-chi, ohangdor ovozga boshqa, koʻmakdosh ovoz (akkord)larnchng joʻr boʻlishi.

Manbalar

uz.wikipedia.org

Sun'iy intellekt javobi:

Jo‘rnavozlik — bu O‘zbek adabiyoti va madaniyatida muhim o‘rin tutuvchi atama bo‘lib, u turli san’at shakllarida (ayniqsa, musiqa, she’riyat va drama) mushtarak ijrochi, hamroh yoki yordamchi sifatida faoliyat yurituvchi kishilarning faoliyatini ifodalaydi. "Jo‘r" so‘zi o‘zbek tilida sherik, yordamchi, hamroh degan ma’noni anglatadi. Jo‘rnavozlik esa bunday hamrohlik, sheriklik jarayonini bildiradi.

Jo‘rnavozlikning qanday ko‘rinishlari bor?

Musiqadagi jo‘rnavozlik
O‘zbek milliy musiqa ansambllarida, kuy-cholg‘u cholg‘ulari orasida mushtarak ijro muhim ahamiyatga ega. Jo‘rnavozlik odatda boshlovchi, asosiy kuyni ijro etuvchi san’atkorning yonida qo‘shiqchi yoki cholg‘uchi sifatida yordam berish, kuyni yanada boy va qiziqarli qilish uchun harakat qilishdan iborat. Masalan, dutorchi yoki tanburchi qo‘shiqchining qo‘shiq so‘zlarini to‘ldirib turishi yoki boshqa cholg‘ular bilan uyg‘unlikda ijro etishi. Bu jarayon kuyning janriga va uslubiga ko‘ra farq qilishi mumkin.
Teatr va drama san’atida jo‘rnavozlik
O‘zbek drama va teatr sahnalarida, ayniqsa, milliy spektakllarda, asarni jonlantirishda yordamchi o‘rinda turuvchi aktyorlar yoki qo‘shimcha qismlarni ijro etuvchi personajlar ham jo‘rnavozlik vazifasini bajarishi mumkin. Ular asosiy rollarni to‘ldirib, sahnaning to‘liq va boy shaklda namoyon bo‘lishiga xizmat qiladi.
She’riyat va adabiyotdagi jo‘rnavozlik
Ba’zi hollarda, she’r yoki dostonlarda asosiy fikrni, mavzuni davom ettiruvchi yoki unga qo‘shimcha ma’no beruvchi satrlar, stanza yoki sheriklar ham jo‘rnavoz sifatida qaraladi. She’riy dostonlarda jo‘r biri boshlagan qismi ikkinchi jo‘r tomonidan davom ettirilishi, kuchaytirilishi mumkin.

Jo‘rnavozlikning ahamiyati:

Tarbiya va o‘rganishda yordamchi rol: Yangi boshlovchilar tajribali san’atkorning jo‘rnavozi bo‘lish orqali mahoratni o‘rganadilar.
Ijroning sifatini oshirish: Jo‘rnavozlik asosiy ijroni yanada boyitib, mushtarak ijroni yanada zo‘r qiladi.
Madaniy merosning uzluksizligi: Uzbek ijodiy an’analarida jo‘rnavozlik uzoq yillar davomida madaniy meros sifatida saqlanib kelgan.

Xulosa qilib aytganda, jo‘rnavozlik — o‘zbek madaniyatining ko‘plab sohalarida mavjud bo‘lgan, ko‘plab ijodkorlar va san’atkorlar o‘rtasidagi hamkorlik va sheriklikni ifodalaydigan jarayon yoki holatdir. Bu tushuncha nafaqat ijro mahoratini oshirishda, balki xalq san’ati va adabiyotini yanada boyitishda muhim rol o‘ynaydi.