John Pombe Magufuli
John Pombe Joseph Magufuli (1959-yil 29-oktabr — 2021-yil 17-mart) — Tanzaniyaning beshinchi prezidenti, 2015-yildan 2021-yil vafotiga qadar. U 2000-yildan 2005-yilgacha Ishlar vaziri (jamoat ishlarini nazorat qiluvchi hukumat vazirligi), transport va kommunikatsiyalar vaziri boʻlib ishlagan. 2010-yildan 2015-yilgacha va 2019-yildan 2020-yilgacha Janubiy Afrikani rivojlantirish hamjamiyatining raisi boʻlgan.
Birinchi marta 1995-yilda Parlament aʼzosi etib saylangan u Tanzaniya Vazirlar Mahkamasida 1995-2000-yillarda ish vazirining oʻrinbosari, 2000-2005-yillarda ish vaziri, 2006-2008-yillarda yerlar va aholi punktlari vaziri, 2008-yildan 2010-yilgacha chorvachilik va baliqchilik vaziri, 2010-yildan 2015-yilgacha ikkinchi marta ish vaziri boʻlib faoliyat yuritgan.
Mamlakatning hukmron partiyasi Chama Cha Mapinduzi (CCM) nomzodi sifatida qatnashgan Magufuli 2015-yil oktabr oyida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozondi va 2015-yil 5-noyabrda qasamyod qabul qildi; u 2020-yilda qayta saylangan. Dunyoning boshqa mamlakatlaridagi rahbarlardan farqli oʻlaroq, Magufuli Tanzaniyadagi COVID-19 pandemiyasi paytida butun mamlakatni qamal qilish choralariga qarshi chiqdi. U, shuningdek, Amerika va Yevropada ishlab chiqarilgan vaksinalarga ishonchsizlik bildirgan, oʻz millatini himoya qilish uchun imonga tayanishni afzal koʻrgan. Magufulining yondashuvi COVID-19 rad etish sifatida tavsiflangan.
Uning 2021-yil 17-martda oʻlimini hukumat uzoq vaqtdan beri davom etayotgan yurak muammosi bilan izohlagan. Uning oʻrnini vise-prezident Samia Suluhu egalladi.
Taʼlimi
Magufuli 1967-yildan 1974-yilgacha Chato boshlangʻich maktabida oʻqishni boshlagan va 1975-yildan 1977-yilgacha Biharamulodagi Katoke seminariyasida oʻrta maʼlumot olish uchun oʻqidi. 1977-yilda Leyk oʻrta maktabiga koʻchib, 1978-yilda tugatgan. 1979-yilda Mkvava oʻrta maktabiga Ilgʻor taʼlimni olish uchun kirdi va 1981-yilda tugatdi. Oʻsha-yili u Mkvava taʼlim kollejiga (Dar es-Salam universitetining taʼsis kolleji) kimyo, matematika va taʼlim sohasidagi taʼlim fanlari boʻyicha mutaxassislikka erishish uchun kirdi.
Magufuli 1988-yilda Dar As-Salom universitetida kimyo va matematika fanlari boʻyicha oʻqituvchi sifatida fan boʻyicha bakalavr darajasini oldi. 1994 va 2009-yillarda navbati bilan Dar As-Salam universitetida kimyo fanlari boʻyicha magistrlik va doktorlik unvonlarini oldi. 2019-yil oxirida u Dodoma universiteti tomonidan mamlakat iqtisodiyotini yaxshilagani uchun faxriy doktorlik unvoniga sazovor boʻldi.
Boshlangʻıch hayot va siyosiy martaba
Magufuli 1982-1983-yillarda Sengerema oʻrta maktabida oʻqituvchilik qilganidan keyin siyosat bilan shugʻullangan. U kimyo va matematikadan dars bergan. Keyinchalik u oʻqituvchilik ishini tugatdi va Nyanza Cooperative Union Limited kompaniyasiga sanoat kimyogari sifatida ishga qabul qilindi. U 1989-yildan 1995-yilgacha shu erda qolib, Chato okrugidan deputat (MP) etib saylangan. U deputatlikning birinchi muddatida ishlar boʻyicha vazir oʻrinbosari etib tayinlandi. U 2000-yilgi saylovda oʻz oʻrnini saqlab qoldi va xuddi shu lavozim ostida toʻliq vazirlik lavozimiga koʻtarildi. Prezident Jakaya Mrisho Kikvete oʻz lavozimiga kirishganidan soʻng u 2006-yil 4-yanvarda Jon Jozef Magufulini yerlar va aholi punktlari vaziri lavozimiga oʻtkazdi. Keyinchalik u 2008-yildan 2010-yilgacha chorvachilik va baliqchilik vaziri, 2010-yildan 2015-yilgacha yana ish vaziri lavozimlarida ishlagan.
2015-yilgi prezidentlik saylovlari 2015-yil 12-iyulda Magufuli 2015-yilgi saylovda CCM prezidentligiga nomzod qilib koʻrsatildi, natijada u ikkita raqibni: adliya vaziri va Birlashgan Millatlar Tashkiloti sobiq bosh kotibining oʻrinbosari Asha-Rose Migironi hamda Afrika Ittifoqining AQSHdagi elchisi Amina Salum Alini saylovlarda yengib chiqdi.
Garchi Magufuli 2015-yil 25-oktabrda boʻlib oʻtgan saylovda muxolifat nomzodi va avvalgi CCM siyosiy partiyasi aʼzosi Edvard Lowassaning kuchli qiyinchiliklariga duch kelgan boʻlsa-da, Magufuli 29-oktabr kuni Milliy saylov komissiyasi (NEC) tomonidan gʻolib deb eʼlon qilindi — u 58 foizovoz oldi. Uning nomzodi Samia Suluhu ham vitse-prezident deb eʼlon qilindi. U 2015-yil 5 noyabrda qasamyod qabul qildi.
2020-yilgi prezidentlik saylovlari 2020-yil iyulda Magufuli 2020-yil oktabr oyida boʻlib oʻtadigan saylovlarda CCM prezidentligiga nomzod qilib koʻrsatildi. Uning nomzodligiga qarshi chiqishni rejalashtirgan sobiq tashqi ishlar vaziri Bernard Membe-yil boshida partiyadan chiqarilgandan keyin unga qarshilik koʻrsatilmadi. U eng yuqori ovozlarni oldi va shuning uchun ikkinchi muddatga 2025-yilgacha prezidentlik muddatini uzaytirish uchun qayta saylandi.
Prezidentlik
Magufuli oʻz lavozimiga kirgandan soʻng, darhol davlat xarajatlarini cheklash choralarini koʻrishni boshladi. Masalan, hukumat amaldorlarining keraksiz xorijiy sayohatlarini taqiqlash, transport va uchrashuvlar uchun arzonroq transport vositalari va bort xonalaridan foydalanish, Hamdoʻstlik safari uchun delegatsiyani 50 kishidan 4 kishigacha qisqartirish, OITSga qarshi dori-darmon sotib olish foydasiga Butunjahon OITSga qarshi koʻrgazma homiyligidan voz kechish, jamoat tashkilotlari tomonidan dabdabali tadbirlar va ziyofatlardan voz kechish (masalan, yangi parlament yigʻilishining ochilishida davlat kechki ovqatining byudjetini qisqartirish). Magufuli oylik ish haqini 15 ming AQSH dollaridan 4000 AQSH dollarigacha pasaytirdi.
Magufuli vabo tarqalishini kamaytirishga yordam beradigan milliy tozalash kampaniyasi foydasiga 2015-yil uchun mamlakat Mustaqillik kuni tantanalarini toʻxtatdi. U shaxsan oʻzi tozalash ishlarida qatnashgan va „bizning xalqimiz vabo kasaliga chalingan paytda mustaqillikning 54-yilligini nishonlash uchun juda katta mablagʻ sarflayotganimiz sharmandalik“, — deya taʼkidladi. Xarajatlarni tejash mamlakatdagi shifoxonalar va sanitariya holatini yaxshilashga sarflanishi kerak edi.
2016-yil 12-aprelda Magufuli oʻzining birinchi xorijiy tashrifini Ruandada amalga oshirdi, u yerda hamkasbi Pol Kagame bilan uchrashdi. Ular Rusumodagi yangi koʻprik va bir martalik chegara postini ochdi. Magufuli Ruandadagi genosidning 22-yilligiga bagʻishlangan yodgorlikda ham qatnashdi.
2016-yil iyulda Tanzaniya kalyan chekishni taqiqlab qoʻydi, Magufuli uning yoshlar orasida sogʻliqqa taʼsirini koʻrsatdi. 2017-yil mart oyida Tanzaniya qayta ishlanmagan rudalarni eksport qilishni taqiqladi. Magufuli 2016-yildan barcha davlat maktablari uchun pul toʻlamasdan tekin taʼlim olishni joriy etdi.
Infratuzilma
Magufuli hukumati iqtisodiy rivojlanishga qaratilgan turli infratuzilma loyihalarida ishlagan. Loyihalarga milliy aviakompaniyani qayta tiklash usuli sifatida yarim oʻnlab Airways Tanzania samolyotlarini qoʻshish, Julius Nyerere xalqaro aeroporti Terminal IIIni kengaytirish, Tanzaniya standart oʻlchov temir yoʻlini qurish, Mfugale Flyover, Julius Nyerere gidroelektr stantsiyasi, Ubungo kiradi. Shuningdek, oʻzaro almashinuv, yangi Selander koʻprigi, Kigongo-Busisi koʻprigi, Xuduma Bora Za afya, Vituo Bora Za Afya, Darussalom portini kengaytirish, Dodoma avtobus terminali, suyultirilgan tabiiy gaz zavodi, suv loyihasi, shamol elektrostantsiyasi loyihasi, Uhuru kasalxonasi loyihasi, oltin neftni qayta ishlash zavodi va Magufuli avtovokzali shular jumlasidan.
Sogʻliqni saqlash
Tugʻilishni nazorat qilish 2018-yil sentabr oyida Magufuli mitingda shunday dedi: „Oilani rejalashtirishga ketayotganlar dangasa… Ular bolalarini boqolmasliklaridan qoʻrqishadi. Ular katta oilani boqish uchun koʻp mehnat qilishni xohlamaydilar va shuning uchun ham ular tugʻilishni nazorat qilish vositalarini tanlagan va faqat bitta yoki ikkita bola bilan cheklanadi“. U odamlarni tugʻilishni nazorat qilish haqida maslahat berganlarga quloq solmaslikka chaqirdi, ularning baʼzilari xorijdan keladi, chunki u yomon niyatga ega. Ushbu bayonot Xalqaro Amnistiya va boshqalarning tanqidiga uchradi.
COVID-19 Magufuli Tanzaniyadagi pandemiya paytida emlash bilan bogʻliq boʻlgan COVID-19 haqida notoʻgʻri ma’lumotlarni targʻib qildi. Magufuli cherkovlarni yopilishi mumkinligiga qarshi chiqdi va shunday dedi: „Bu yerda haqiqiy shifo mavjud. Korona iblisdir va u Isoning tanasida yashay olmaydi“.
2020-yil may oyiga kelib, Magufuli va Dar As-Salom mintaqaviy komissari Pol Makonda kasallik milliy ibodat orqali magʻlub boʻlganini e’lon qildi va xalqni bayram qilishga chaqirdi. Xudoga shukur, koronavirus yoʻq qilindi, dedi Magufuli mamlakat poytaxti Dodoma shahridagi cherkov jamoatiga. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) hukumatning COVID-19ga boʻlgan munosabatini shubha ostiga qoʻydi.
Magufuli xavfsizlik kuchlariga koronavirusli PZR test toʻplamlarini echki, papaya, qoʻy va motor moylarida koʻr -koʻrona sinab koʻrishni buyurdi. Ularning barchasi, uning soʻzlariga koʻra, COVID-19 uchun ijobiy deb topilgan. Prezident Magufuli boshchiligidagi Tanzaniyadagi koronavirus haqidagi soʻnggi rasmiy ma’lumotlar 2020-yil aprel oyining oxirida e’lon qilingan. Magufuli milliy laboratoriya boshligʻini ishdan boʻshatdi va virus tarqalishi toʻgʻrisida norasmiy ma’lumot tarqatish jinoyat deya hisoblandi.
Magufuli 2021-yil yanvarda qilgan nutqida shunday dedi: „Emlash xavfli. Agar oq tanlilar koronavirusga qarshi vaksinatsiyani oʻylab topa olsalar edi, OITS uchun vaksinatsiya topilgan boʻlardi“.
Vafoti
2021-yil mart oyida 61 yoshli davlat rahbari Keniyadagi kasalxonaga ogʻir ahvolda koronavirus hamda yurak muammolari bilan kasalxona yotqizilgan. Boshqa manbalarning xabar berishicha, prezident ahvoli oʻta ogʻir boʻlgani bois davolanish uchun Hindistonga olib ketilgan. 17-mart kuni Magufuli yurak xuruji tufayli 61 yoshida vafot etdi. Biroq, ayrim manbalarga koʻra, Magufuli koronavirusga chalinib, fevral oxirlaridan omma oldida koʻrinmay qoʻygan. U dastlab Kongoda, soʻngra Hindistonda davolangan. Magufuli Afrikaning koronavirusga shubha bilan qarovchi yetakchilaridan biri boʻlib, u kasallikni davolashning ilmiy usullarini inkor etgan.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org