Johann Nepomuk Hummel

Johann Nepomuk Hummel (1778-yil 14-noyabr). Avstriyalik bastakor va virtuoz pianinochi. Uning musiqasi klassikadan romantik musiqa davriga oʻtishni aks ettiradi. U Mozart, Salieri, Clementi va Haydnning shogirdi boʻlgan. U Beethoven va Schubert bilan ham doʻst edi.

Yoshligi

Hummel Vengriya Qirolligining Pressburg shahrida (hozirgi Bratislava, Slovakiya) yagona farzand (oʻsha davr uchun gʻayrioddiy) boʻlib dunyoga kelgan. U Chex homiysi avliyo Nepomuk Jon sharafiga nomlangan. Uning otasi Yoxannes Hummel Venadagi Imperator harbiy musiqa maktabi direktori boʻlib ishlagan. Onasi Margaret Sommer Hummel parik ustasi Jozeph Lyudvigning bevasi edi. Er-xotin toʻrt oy oldin turmush qurishdi.

Hummel bolalikdan ajoyib, aqlli bola edi. Sakkiz yoshida unga klassik bastakor Wolfgang Amadeus Mozart musiqa saboqlarini oʻrgatishni taklif qildi. U oʻzining qobiliyatidan hayratga tushdi. Hummel ikki yil davomida Mozart tomonidan bepul oʻqitilgan va uyida boʻlgan. Oʻzining birinchi konsertini toʻqqiz yoshida Mozartning kontsertlaridan birida bergan.

Keyin Hummelning otasi uni oʻzi bilan Yevropa gastrollariga olib borib, Londonga keldi va u yerda Muzio Klementidan koʻrsatma oldi. U yerda toʻrt yil qolib, Venaga qaytib keldi. 1791-yilda yosh Hummel bilan bir vaqtda Londonda boʻlgan Joseph Haydn Hummel uchun sonata yozdi. U Gaydn ishtirokida Gannover maydonidagi xonalarda birinchi marta chiqish qildi. Hummel tugagach, Haydn yigitga minnatdorchilik bildirdi va unga sovgʻa berdi.

Fransuz inqilobining boshlanishi va keyingi Terror hukmronligi Hummelni Ispaniya va Fransiya boʻylab rejalashtirilgan gastrol safarini bekor qilishga majbur qildi. Buning oʻrniga u oʻz marshruti boʻylab konsertlar berib,Venaga qaytib keldi. Venaga qaytib kelgach, unga Iogann Georg Albrechtsberger, Jozeph Haydn va Antonio Salieri dars berdi.

Taxminan oʻsha paytda, yosh Lyudvig van Beethoven Vena shahriga keldi va Gaydn ,Albrechtsbergerdan saboq oldi. Shu tariqa ular bilan kursdosh va doʻst boʻldi. Beethovenning kelishi Hummelning oʻziga boʻlgan ishonchini deyarli yoʻq qildi. Garchi u koʻp zarar koʻrmay tuzalib ketgan. Ikki kishining doʻstligi koʻtarilish va pasayish bilan ajralib turdi. Lekin yarashish va oʻzaro hurmatga aylandi. Hummel turmush oʻrtogʻi Elizabeth va shogirdi Ferdinand Hiller bilan bir necha marta Vena shahrida Beethovenga tashrif buyurgan. Beethovenning xohishiga koʻra, Hummel buyuk odamning xotira konsertida improvizatsiya qildi. Aynan shu tadbirda u oʻzining soʻnggi uchta pianino sonatasini Hummelga bagʻishlagan. U Franz Schubert bilan doʻstlashdi. Biroq, sonatalarning birinchi nashri paytida ikkala bastakor ham vafot etganligi sababli, nashriyotlar oʻsha paytda hali ham faol boʻlgan edi. Robert Schumanga bagʻishlashni oʻzgartirdilar.

Faoliyati

1804-yilda Hummel Nikolaus II Konzertmeister boʻldi, knyaz Esterhazi Eyzenshtadtdagi mulki. Garchi u Kapellmeysterning koʻplab vazifalarini oʻz zimmasiga olgan boʻlsa-da, chunki Gaydnning sogʻligʻi uni oʻzi bajarishiga imkon bermagan boʻlsa-da, u Gaydnga hurmat tufayli Konzertmeister sifatida tanildi. U Kapellmeister yoki musiqa direktori unvonini oldi. Eyzenshtadt sudi faqat keksa bastakor 1809-yil may oyida vafot etganidan keyin. U 1811- yil may oyida oʻz vazifalarini eʼtiborsiz qoldirgani uchun ishdan boʻshatilgunga qadar yetti yil davomida knyaz Esterxazining xizmatida qoldi. Keyin u Vena shahriga qaytib keldi. U yerda ikki yil kompozitsiyani oʻtkazgandan soʻng,1813-yilda opera qoʻshiqchisi Elizabet Rökelga uylandi. Keyingi yil uning iltimosiga binoan, Rossiya va Yevropaning qolgan qismiga sayohat qildi. Er-xotinning ikki oʻgʻli bor edi. Kichik Karl (1821-1907) taniqli peyzaj rassomi boʻldi. U Katta pianinochi, dirijyor va bastakor boʻlib, ham ishlagan. Keyin u AQShga koʻchib oʻtdi.Nyu-Yorkning Troya shahrida vafot etdi. U Betxovenning dafn marosimida pallador sifatida edi.

Keyinchalik Hummel 1816-yildan,1818-yilgacha Shtutgartda va 1819-yildan,1837-yilgacha Weimarda Kapellmeister lavozimlarida ishlagan. U yerda Gyote bilan yaqin doʻstlik aloqasini oʻrnatgan va boshqa narsalar qatorida 1805-yilda vafot etgan. Shiller sheʼriyatini qadrlashni oʻrgangan. Hummel Weimarda boʻlganida, shaharni Yevropaning musiqiy poytaxtiga aylantadi. U yerga tashrif buyurish va musiqa ijro etish uchun kunning eng yaxshi musiqachilarini taklif qildi. U pensiya jamgʻarmasi kamayib ketganda foydali konsert gastrollari berib, musiqachilarning birinchi pensiya sxemalarini yaratdi. Hummel intellektual qaroqchilikka qarshi kurashish uchun birinchilardan boʻlib, musiqiy mualliflik huquqini targʻib qilgan.

1825-yilda Parij musiqa nashriyoti Aristide Farrenc Hummelning kelajakdagi barcha asarlari uchun fransuz nashriyot huquqini qoʻlga kiritganligini eʼlon qildi. 1830-yilda Hummel Parijda uchta konsert berdi;ulardan birida Hummel tomonidan rondo Aristide Farrencning rafiqasi, bastakor Luiza Farrenc tomonidan ijro etildi. U ham „oʻzining klaviatura texnikasi haqida Hummelning sharhlarini izladi“.

1832-yilda sogʻligʻi yomonlashganda u 54 yoshda edi. Hummel Weimardagi musiqa direktori sifatida oʻz vazifalariga kamroq kuch sarflay boshladi. Bundan tashqari, 1832-yil mart oyida Gyote vafotidan keyin mahalliy teatr doiralari bilan kamroq aloqada boʻldi. Natijada 1832-yildan, 1837-yil vafotiga qadar qisman nafaqaga chiqdi.

Oʻtgan yillari va merosi

Umrining oxirida Hummel yosh bastakorlar va virtuozlarning yangi maktabi paydo boʻlganini koʻrdi va oʻz musiqasining asta-sekin modadan chiqib ketayotganini topdi. Uning intizomli va toza Klementli uslubidagi texnikasi va muvozanatli klassitsizmi uni List kabilar tomonidan koʻrsatilgan boʻronli jasorat maktabiga qarshi turdi. Borgan sari kamayib borayotgan, lekin bari bir juda hurmat va hayratga sazovor boʻlgan Hummel 1837-yilda Weimarda tinchgina vafot etdi. Mason (Mozart kabi) Hummel oʻzining weimar qarorgohi orqasidagi mashhur bogʻining katta qismini oʻzining mason lojasiga vasiyat qilib qoldirdi. Uning qabri Weimardagi tarixiy qabristonda.

Hummel mashhurlarcha vafot etgan boʻlsa-da, oʻlimidan keyin mustahkam obroʻga ega boʻldi va uning musiqasi romantik davrning boshlanishida tezda unutildi. Ehtimol uning klassik gʻoyalari eski moda deb qaralgan. Keyinchalik, 20-asr boshidagi klassik uygʻonish davrida Hummel oʻtib ketdi. Gaydn singari (uning tiklanishi 20-asrning ikkinchi yarmigacha kutish kerak edi). Hummel ham Motsart va ayniqsa uning zamondoshi Betxoven soyasida qoldi. Butun dunyo boʻylab mavjud yozuvlar soni va jonli konsertlar soni ortib borayotgani sababli, uning musiqasi endi klassik repertuarda qayta tiklanmoqda.

Mashhur talabalar orasida Ferdinand Xiller va Aleksandr Myuller bor.

Musiqasi

Hummel musiqasi Betxovennikidan boshqacha yoʻnalish oldi. Oldinga qarab, Hummel oʻzining „F-sharp minor“ dagi Sonatasi kabi asarlar orqali zamonaviylikka qadam qoʻydi. 81 va uning Fantasy,Op.18,pianino uchun. Bu qismlar Hummelning klassik garmonik tuzilmalarga qarshi turishi va sonata shaklini choʻzishini koʻrish mumkin boʻlgan misollardir.

Manbalar

uz.wikipedia.org