Jiang Veyping
Jiang Weyping (1955-yilda tugʻilgan) — 2001-yilda Xitoy Kommunistik partiyasi tomonidan hibsga olingani uchun xalqaro miqyosda tanilgan xitoylik faxriy jurnalist.
1999-yilda u Gonkongdagi Frontline jurnalida Kommunistik partiya korrupsiyasi haqida Bo Silay haqidagi hisobotni ham oʻz ichiga oluvchi bir qator maqolalarni nashr eta boshladi. U 2000-yilning dekabrida hibsga olingan va davlat sirlarini oshkor qilganlikda ayblanib, sakkiz yillik qamoq jazosiga hukm qilingan, biroq 2006-yilda muddatidan oldin ozod qilingan. Bir muddat uy qamogʻida boʻlganidan soʻng, u 2009-yilda Kanadaga koʻchib ketgan.
Xitoydagi faoliyati
Jiang Liaoning universiteti bitiruvchisi boʻlib, u yerda tarix fakultetida tahsil olgan. 1980-yillarda u Sinxua axborot agentligida muxbir boʻlib ishlardi. 1984-yilda u oʻzining birinchi hikoyasini kichik shaharchada oʻsha paytda XKP rasmiy xodimi boʻlgan Bo Silay haqida yozgan. 1990-yillarning boshida Jiang Gonkongdagi Pekinparast Ven Vey Po gazetasining Shimoli-Sharqiy Xitoy byurosi boshligʻi boʻldi.
1999-yil oʻrtalarida Jiyang Gonkongdagi "Front Line" jurnalida turli xitoylik amaldorlar tomonidan qilinayotgan korruptsion holatlar haqida sakkizta ocherkni nashr etdi. „Ven Qingtyan“ taxallusi ostida yozgan Jiang, Dalyan meri boʻlgan Bo Silay, xotini Gu Kaylay tomonidan qilingan korruptsion holatlarni yashirganini taʼkidladi. Gu Kaylayning yuridik firmasi bir qator hukumatni rivojlantirish va koʻchmas mulk bitimlari bilan shugʻullangan edi. "Daqinning sobiq meri Tsyan Dixua hibsga olindi: 29 ta xotinini saqlagan hududdagi eng boy odam" sarlavhali boshqa maqolada shahar hokimi davlat pullarini maʼshuqalari uchun mashina va kvartiralar olishga sarflagani aytilgan. Yana bir maqolada Shenyang meri oʻrinbosari Ma Syandong Aominda qimor oʻynab, 3 million dollar davlat pulini yoʻqotgani haqida yozadi. Mani yoʻqotish uchun 2001-yilda qatl etiladi.
Hibsga olish va qamoq
Jiang maqolasini taxallus ostida yozganiga qaramay, u tez orada rasmiylar tomonidan topildi. U 2000-yilning dekabrida „davlat sirlarini oshkor qilish“da ayblanib hibsga olindi. Jiangning soʻzlariga koʻra, uning advokati ham uning vakili boʻlishga rozi boʻlganidan bir kun oʻtib hibsga olingan. 2001-yil 5-sentyabrda u yashirin sud jarayonida aybdor deb topilib, sakkiz yilga ozodlikdan mahrum etildi. Keyinchalik Lyaonin viloyati Oliy xalq sudi tomonidan jazo muddati olti yilga qisqartirildi.
Hukm butun dunyo boʻylab jurnalistlarni himoya qiluvchi tashkilotlarning noroziligiga sabab boʻldi „Chegara bilmas muxbirlar“ Jiangni „Xitoy Kommunistik partiyasidagi eng yuqori darajadagi korruptsiyani qoralaganida oʻzi olib borayotgan xavflar haqida ikki marta oʻylamagan jasur va namunali jurnalist“ deb taʼrifladi. George Bush maʼmuriyati ham Jiangning hibsga olinishiga norozilik bildirib, uni ozod qilishga chaqirdi
Jiang, keyinchalik ayblarini yolgʻondan tan olishi uchun politsiya tomonidan qiynoqqa solinganini, bir necha marta hushini yoʻqotgani va bir marta kasalxonaga yotqizishni talab qilganini yozdi. Insofli qoʻriqchi Tszyanning xotiniga xatlarni yetkazib berishga rozi boʻlganidan uni yetkazib beradi, xatlarni Osiyo haftaligida nashr etganidan soʻng, Jiang uning davolanishi yaxshilanganini aytdi. 2003-yilda Jiang Dalyan shahridagi Vafangdyan qamoqxonasiga koʻchirildi va u yerda majburiy mehnat qildi.
Qamoqdan keyin
2006-yil 3-yanvarda Jiang qamoqdan ozod qilindi va norasmiy uy qamogʻiga olindi. 2009-yilda unga Kanadaga ketishga ruxsat berildi.
U Torontoga joylashdi va Massey kollejida xavf ostida boʻlgan olim boʻlib ishladi. 2012-yil iyun oyida Knopf Canada nashriyot uyi Jiangning Bo Silay tarjimai holini nashr qilishini eʼlon qildi. Bo Silay yaqinda rafiqasi Gu Kaylay britaniyalik biznesmen Neil Haiwoodning oʻldirilishida ayblanib sudlanganidan keyin xalqaro yangiliklarda mashhur boʻlgan edi.
Mukofotlar
Jiang 2001-yilda hujumlar, tahdidlar yoki qamoqqa olishlarga qaramay, matbuot erkinligini himoya qilishda jasorat koʻrsatgan jurnalistlar yoki nashrlarni taqdirlaydigan Jurnalistlarni Himoya qilish Qoʻmitasi tomonidan CPJ Xalqaro Matbuot Erkinligi mukofoti bilan taqdirlandi. Qamoqqa olingani sababli dastlab marosimda qatnasha olmagan Jiang 2009-yilda rasmiy ravishda mukofot oldi.
Shuningdek, u 2006-yilda Kanada PEN tashkiloti tomonidan qiymati 5000 Kanada dollari miqdorida boʻlgan „Bir insoniyat mukofoti“ bilan taqdirlangan.
Shaxsiy hayoti
Jiang Li Yangling bilan turmush qurgan. Li ham eri qamoqqa olinishiga norozilik bildirgani uchun qisqa muddat hibsga olingan. Jiang va Lining bitta qizi bor. 2004-yilda, Jiyang qamoqdan ozod etilishidan oldin, Kanada PEN tashkiloti Li va uning qiziga Kanadaga koʻchib oʻtishga ruxsat berdi.
Yana qarang
Manbalar:
uz.wikipedia.org