Janubiy Arabiston Federatsiyasi
Janubiy Arabiston Federatsiyasi (arabcha: اتحاد الجنوب العربي – Ittihad al-Janūb al-‘Arabī) — Janubiy Yaman hududida mavjud boʻlgan Buyuk Britaniya protektorati ostidagi davlatlar tashkiloti.
Federatsiya tarixi (1962—1967-yillar)
U dastlab 1962-yil 4-aprelda Janubiy Arab Amirliklari Federatsiyasi tarkibidagi 15 ta davlatdan tuzilgan. 1963-yil 18-yanvarda unga Adan qirollik koloniyasi qoʻshildi. 1964-yil iyun oyida Yuqori Aulaki sultonligi qoʻshilgach, federatsiya tarkibiga 17 ta davlat kirdi.
Shayx Usmon va Kichik Adan oʻrtasidagi yoʻlnimg yarmida, Janubiy Arabiston Federatsiyasi (JAF) poytaxti
Al-Ittihod choʻlda qurilgan. Mintaqalar orasidagi masofa juda katta edi: Maalladan (Aden tumani) Shayx Usmongacha - 8 kilometr, Kichik Adangacha - 13 kilometr.
1962-yil 23-iyulda Londonda Britaniya mustamlaka vaziri Dunkan Sendis va Janubiy Arabiston Federatsiyasi va Adan koloniyasi vazirlari oʻrtasida muzokaralar boshlandi. Tomonlar Adanning konstitutsiyaviy maqomi va uning federatsiyaga kirish shartlari masalasini koʻtardilar. Koʻplab Adan partiyalari va tashkilotlari bu muzokaralarga norozilik bildirib, mustamlaka vazirlari Adan xalqining taqdirini hal qilish huquqiga ega emasligini va faqat umumiy saylovlar asosida tuzilgan Adan milliy hukumati vakolatli ekanligini ta’kidladilar va federatsiya bilan ittifoq tuzish toʻgʻrisida qaror qabul qildilar. Bularning barchasiga erishish uchun uning Angliyaga qaramligini bartaraf etish kerak edi. Adan kasaba uyushmalari kongressi boshchiligidagi muxolifat vakillari Adan xalqi irodasiga qarshi tuzilgan har qanday ittifoq birinchi imkoniyatda tugatilishini aytdi. London muzokaralari boshlangan kuni Adanda norozilik namoyishi boshlandi. Adan kasaba uyushmalari kongressi 1960-yildan beri Adanda ish tashlashlarni taqiqlovchi qonun mavjud boʻlganiga va uni buzganlar qamoqqa olinishiga qaramay, bu ish tashlashga chaqirdi.
1962-yil 16-avgustda muzokaralar bitim imzolanishi bilan yakunlandi, unga koʻra Adan Britaniya suvereniteti ostida qolgan holda, 1963-yil 1-martda Janubiy Arabiston Federatsiyasi tarkibiga kirishi kerak edi. Shartnoma 1959-yil 11-fevralda imzolangan federatsiyani tashkil etish toʻgʻrisidagi bitim oʻz kuchini saqlab qolishi, yangi shartnoma esa unga faqat qoʻshimcha boʻlishini nazarda tutgan edi. Ushbu muzokaralar davomida, shuningdek, Adan federatsiya tarkibiga kirgach, konstitutsiyaviy maqomiga kichik oʻlchamlarni kiritish boʻyicha kelishuvga erishildi.
1965-yilda inglizlar Janubiy Arabiston Federatsiyasi hukumatini vaqtincha olib tashlab, toʻgʻridan-toʻgʻri mustamlakachilikni joriy qildilar.
1966-yilda federatsiya jamoasi Yamaykaning Kingston shahrida boʻlib oʻtgan Hamdoʻstlik oʻyinlarida ishtirok etdi. Federatsiya 1967-yil 30-noyabrda Janubiy Arabiston protektorati va Yaman Xalq Demokratik Respublikasi tashkil etilgandan soʻng mustaqillikka erishgandan soʻng tarqatib yuborildi.
Federatsiya subyektlari
Rahbarlari
Bosh vazirlar
Oliy komissarlar
Adabiyotlar
Manbalar
Izoh
Izoh uz.wikipedia.org