Jamol Khashoggi
Jamol Ahmad Xashoggi (/kəˈʃoʊɡdʒi, kəˈʃɒɡdʒi/ ; arabcha: جمال أحمد خاشقجي, [dʒaˈmaːl xaːˈʃʊɡ.(d)ʒi]; 1958-yilning 13-oktyabrida tugʻilib, 2018-yilning 2-oktyabrida vafot etgan) saudiyalik jurnalist, dissident, ayrim kitoblar muallifi, Middle East Eye va The Washington Post gazetalari sharhlovchisi va Al-Arab News kanalining bosh menejeri va bosh muharriri Saudiya konsulligida 2018-yil 2-oktabr kuni Istanbulda Saudiya Arabistoni hukumati agentlari tomonidan valiahd shahzoda Muhammad bin Salmonning buyrugʻi bilan oʻldirilgan.
Xashoggi Saudiya Arabistonining "Al Vatan" gazetasida muharrir boʻlib ishlagan va uni Saudiyalik faollar uchun platformaga aylantirgan. Xashoggii 2017-yilning sentabr oyiida Saudiya Arabistonidan qochib ketgan va oʻz-oʻzini surgun qilgan. Uning aytishicha, Saudiya hukumati uni „Twitter“dan bloklagan va keyinchalik Xashoggi Saudiya hukumatini tanqid qiluvchi gazeta maqolalari yozgan. Xashoggi Saudiya hukmdorlari boʻlmish qirol Salmon va valiahd shahzoda Muhammad bin Salmonni keskin tanqid qilgan. Shuningdek, u Saudiya Arabistonining Yamanga aralashuviga ham qarshi chiqqan.
2018-yilning 2-oktabr kuni Xashoggi boʻlajak nikohiga oid hujjatlarni olish uchun Saudiya Arabistonining Istanbuldagi konsulligiga kirgan, ammo hech qachon chiqib ketmagan. Uning oʻldirilgani va ichkarida qismlarga boʻlingani haqidagi turli xabarlar ortidan 15-oktabr kuni Saudiya Arabistoni va Turkiya rasmiylari tomonidan konsullikda tintuv ishlari oʻtkazildi. Avvaliga Saudiya hukumati Xashoggi oʻlimini rad etdi, ammo unining oʻlimi boʻyicha turli oʻzgaruvchan izohlardan soʻng Saudiya Arabistoni bosh prokurori oxir-oqibat qotillik qasddan qilinganligini aytdi. 2018-yilning 16-noyabriga kelib, Markaziy razvedka boshqarmasi (CIA) Muhammad bin Salmon Xashoggini oʻldirishga buyruq bergan degan xulosaga keldi. Qotillik bilan bogʻliq mojarolar AQSh va Saudiya Arabistoni oʻrtasida keskinlikni keltirib chiqardi, jumladan, AQSh Saudiya qirollik bilan diplomatik aloqalarni uzishga chaqirdi.
2018-yilning 11-dekabr kuni Jamol Xashoggi oʻz faoliyati uchun siyosiy taʼqibga uchragan boshqa jurnalistlar qatori jurnalistikadagi faoliyati uchun Time jurnali tomonidan yilning eng yaxshi odami deb topildi. Time Xashoggini „Haqiqat qoʻriqchisi“ deb atagan.
Hayotning boshlangʻich davri
Jamol Ahmad Xashoggi 1958-yil 13-oktabrda Madina shahrida tugʻilgan Uning bobosi Muhammad Qoshiqchi boʻlgan. U Adnan Xashoggining jiyani va Dodi Fayedning birinchi amakivachchasi bo'lgan.
Xashoggi boshlangʻich va oʻrta taʼlimni Saudiya Arabistonida olgan va 1982-yilda AQShning Indiana shtati universitetida Biznes Boshqaruvi yoʻnalishidan bakalavr darajasini olgan.
Karyerasi
Jamol Xashoggi oʻz faoliyatini 1983-1984 yillarda Tihama kitob doʻkonlarida mintaqaviy menejer sifatida boshlagan. Keyinchalik Saudiya gazetasida muxbir va 1985-1987-yillarda esa Okazda menejer yordamchisi sifatida ishlagan. U 1987-yildan 1990-yilgacha turli kundalik va haftalik arab gazetalarida, jumladan, „Asharq al-Awsat“, "Al Majalla" va "Al Muslimoon" gazetalarida muxbir sifatida faoliyatini davom ettirdi. U, shuningdek, Saudiya Arabistoni razvedka boshqarmasida xizmat qilgan va ehtimol, Afgʻonistonga Sovet qoʻshinlari bostirib kirishi paytida Qoʻshma Shtatlar bilan birga ishlagan.
Xashoggi 1991-yilda "Al Madina" gazetasining bosh muharriri va bosh muharriri vazifasini bajaruvchi boʻldi va uning bu lavozimdagi faoliyati 1999-yilgacha davom etgan. Bu davrda Afgʻoniston, Jazoir, Quvayt, Sudan va Yaqin Sharq kabi mamlakatlarda xorijiy muxbir boʻlgan. Keyin u Arab News bosh muharriri oʻrinbosari etib tayinlandi va u yerda 1999-yildan 200-yilgacha ushbu lavozimda ishlagan.
Siyosiy qarashlari
Xashoggi 2018-yilning 3-aprel kuni "Post" ruknida, Saudiya Arabistoni „hukumat qattiq vahhobiylik anʼanalarini cheklab qoʻygan 1979-yildan oldingi holatga qaytishi kerak“, deb yozgan edi. Bugungi kunda ayollar erkaklar bilan bir xil huquqlarga ega boʻlishi kerak. Shuningdek, barcha fuqarolar qamoqdan qoʻrqmasdan oʻz fikrini aytish huquqiga ega boʻlishi kerak" hamda, u Saudiya Arabistoni „ dunyoviylik va islomni oʻz ichiga oladigan biror yoʻlni topishi kerak, huddi Turkiyada boʻlgani kabi“ degan fikrlarni bildirgan. Oʻlimidan soʻng (2018-yil 17-oktabr), "Arab dunyosiga eng koʻp kerak boʻlgan narsa bu fikr erkinligi " deb nomlangan maqolasida Xashoggi " Arab bahori " davrida arab dunyosi matbuot erkinligiga boʻlgan umidlari va milliy hukumatdan mustaqil boʻlgan arab dunyosi matbuot erkinligiga erishishi, rivojlanishi va „arab dunyosidagi oddiy odamlar oʻz jamiyatlari duch keladigan tarkibiy muammolarni hal qila olishlari kerak“ kerak degan firklarni bildirgan.
Xabarda, Xashoggi Saudiya Arabistoni boshchiligidagi Qatarga qarshi blokadani, Saudiya Arabistonining Livan va Kanada bilan diplomatik nizolari, hamda Qirollikning norozilik va ommaviy axborot vositalarini taʼqib qilishinishini tanqid qilgan. Xashoggi valiahd Shahzodaning baʼzi islohotlarini qoʻllab-quvvatladi, misol uchun ayollarga mashina haydashga ruxsat berilishi, ammo u Saudiya Arabistonini „Top 100 eng kuchli Arab ayollari 2015“ roʻyxatida uchinchi oʻrinni egallagan Lujain al-Xatloul, Eman Al-Nafjan, Aziza Al-Yusuf, va boshqa bir qancha ayollar huquqlari himoyachilari, ayollarni mashina haydash harakati va erkaklarga qarshi vasiylik kampaniyasida ishtirok etigan bir qancha ayollarni hibsga olishini qoraladi.
Shuningdek
Manbalar
Tashqi havolalar
uz.wikipedia.org