Jambyl

Jambul viloyati — Qozogʻiston Respublikasi janubidagi viloyat. 1939-yil 14-oktabrda tashkil etilgan. Qozoq xalq oqini Jambul nomiga qoʻyilgan. Maydoni 144,3 ming km. Almati, Janubiy Qozogʻiston, Qaragʻandi viloyatlari va Qirgʻizistonning Talas, Chuy viloyatlari bilan chegaradosh. Aholisi 1,072,862 kishi (2013), asosan qozoqlar, shuningdek, oʻzbeklar, ruslar, olmonlar, ukrainlar, tatarlar, dunganlar va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Markazi — Taraz shahri.

Tabiati

Viloyat hududi asosan tekislik. Shimoliy qismini (viloyat hududining uzunligi) Betpaqdala choʻli egallagan. Chu daryosi vodiysidan janubida Moʻyinqum choʻli joylashgan. Viloyat janubi-gʻarbida Qoratov tizmasi (1600 m), sharq va janubi-sharqida Jeltov va Aytov togʻlari (1506 m), janubida Qirgʻiziston tizmasining shimoliy yon bagʻri (4000 m gacha) bor. Shimoliy qismida iqlim keskin kontinental (yanvarning oʻrtacha harorati —10 °C dan — 14 °C gacha, iyulning oʻrtacha harorati 25—27 °C). Yiliga 100–200 mm yogʻin yogʻadi. Togʻ oldi qismlarida iqlim yumshoqroq (oʻrtacha harorat yanvarda —5° dan —8° gacha, iyulda 20—22°). Yiliga 350 mm, togʻlarda 500–600 mm dan 700–900 mm gacha yogʻin yogʻadi. Vegetatsiya davri 200— 225 kun. Asosiy daryolari: Chu, Talas, Assa. Yirik koʻllari: Balxash (janubi-gʻarbiy qismi), Biyli koʻli, Oqkoʻl. Tekislik va yon bagʻirlardagi surqoʻngʻir tuproqlarda shuvoq-shoʻra oʻsadi; baʼzan taqir va shoʻrxoklar uchraydi. Qumlarda saksovul, 800–1500 m balandliklardagi boʻz tuproqlarda shuvoq-boshoqlilar va chalov-betaga, 1500– 1700 m dan 2000 m gacha balandliklardagi kashtan tuproqlarda togʻ teragi va tyanshan qoraqaragʻayi oʻsadi. 2100 m dan balandda subalp va alp oʻtloqlari bor. Choʻllarda qum yumronqozigʻi, qoʻshoyoq, jayran, yelik, saygʻoq; togʻlarda togʻ echkisi, arhar; yirtqichlardan boʻri, tulki, boʻrsiq; sudraluvchilardan ilon, toshbaqa, kaltakesak; umurtqasizlardan biy, qoraqurt, chayon; koʻl va daryolarda okun (olabugʻa), marinka (qorabaliq), sazan, sudak (oq marka), leshch (toʻrta) kabi baliqlar bor.

Aholisi

2011-yilning 1-yanvarida aholisi 1043,6 mln. kishini tashkil qildi. Jambul viloyati koʻp millatli hisoblanadi, 90 ortiq millat vakillari istiqomat qilishadi.

Hududiy boʻlinishi

Sanoati

Jambul viloyatida obikor dehqonchilik va yaylov chorvachiligi bilan birga har xil sanoat tarmoqlari rivojlangan. Fosforit kon-kimyo kombinati (Qoratovda), Tarazda super-fosfat, xrom, rezina buyumlari zavodlari, charm poyabzal korxonasi, jun, tikuvchilik, attorlik fabrikalari (Tarazda), sut va pishloq zavodlari (Taraz, Qoratov, Chu va tuman markazlarida) bor. Metallsozlik — ehtiyot qismlar, kommunal asbob-uskunalar, agregat tuzatish, texnologik metall konstruksiyalari, tuzatish-mexanika (Taraz, Chu, Lugovayada), avtomobil remonti (Granitogorsqsa) zavodlaridan iborat. Gʻisht, gips, koʻprik va temirbeton buyumlari, uysozlik zavodlari, qurilish detallari va konstruksiyalari kombinatlari, mebel fabrikasi (Tarazda), qurilish materiallari kombinatlari (Taraz, Qoratov) bor.

Qishloq xoʻjaligi

Qishloq xoʻjaligida chorvachilik hamda dehqonchilik yetakchi tarmoq hisoblanadi. Donli ekinlar, texnika ekinlari (shu jumladan qand lavlagi), sabzavot-poliz va kartoshka, yemxashak ekinlari ekiladi. Bogʻdorchilik, tokchilik rivojlangan. Chorvachilikda asosan mayin junli va yarim mayin junli hamda qorakoʻl qoʻylari boqiladi.

Ijtimoiy soha

Jambul viloyati hududidan Taraz— Qoratov—Janatas, Lugovaya—Bishkek, Chu—Moʻyinti temir yoʻl tarmoqlari oʻtgan. Avtomobil yoʻlining asosiy avtomagistrali Toshkent — Bishkek — Olmaota. Havo yoʻllari Tarazni Moskva, Olmaota va boshqa shaharlar, viloyatning tumanlari bilan bogʻlaydi. 3 oliy oʻquv yurti, oʻlkashunoslik muzeyi, 2 drama teatri bor.