Izaz Ali Amrohi
Izaz Ali Amrohi (urdu: اعزاز علی امروہوی; Noyabr 1882 — 1955) hind islom olimi boʻlib, Dorul Ulum Deobandning ikkinchi va toʻqqizinchi bosh muftiysi boʻlib ishlagan. Uning „Nafahtul arab“ kitobi madrasalarda, jumladan „Dorul Ulum Deoband“da o‘qitiladi.
Biografiyasi
Izaz Ali Amrohi 1882-yil noyabr oyida Amrohada tugʻilgan. Qutbiddindan Qur’on o‘rgangan, Hofiz Sharfuddin qo‘l ostida yod olgan. U otasidan fors tilini o‘rgangan va Tilhordagi Arbi Gulshan Fayz madrasasida Maqsud Ali Xon bilan birga dars-e-nizomining asosiy kitoblaridan taʼlim olgan. So‘ngra „Ayn-ul-Ilm“ madrasasiga ko‘chib o‘tdi va u yerda Qori Bashir Ahmaddan Mulla Jomiy va Kanzud Daqoiqni, Kifoyatulloh Dihlaviydan Sharah Viqoya kabi fors va fiqh kitoblarini o‘rgandi. Qori Bashir Ahmad va Kifoyatulloh Dehlaviyning iltimosiga ko‘ra, Ali Dorul Ulum Deobandga ko‘chib o‘tadi va u yerda Dorul Ulum Deobandning o‘sha paytdagi vitse-kansleri Hofiz Muhammad Ahmad va Muhammad Sahool Bhagalpuri bilan birga tahsil oldi.
Ali Deobandda bir yilni tugatmoqchi edi, u Meerutga sayohat qildi va u yerda Aashiq Elahi Meerthi bilan uchrashdi. Mirtining iltimosiga koʻra, u Meerutda qolib, u bilan birga „aruz“ va „usul“ kitoblarini, mantiq, falsafa va „Kutub as-Sittah“ kitoblarini, Abdul Moʻmin Deobandiydan „Sahihi Buxoriy“ ni oʻrgandi. U yana Deobandga koʻchib oʻtdi va Mahmud Hasan Deobandiydan Sahihi Buxoriy, Termiziy, Sunan Abu Dovud va Baydaviy asarlarini oʻrgandi. Ali Azizur Rahmon Usmoniy davrida islom fiqhi bo‘yicha ixtisoslashgan va Muizuddin Ahmaddan arbiy adabiyotini o‘rgangan. 1903-yilda Dorul Ulum Deobandni tamomlagan.
Dorul Ulum Deobandni tamomlagandan soʻng, Mahmud Hasan Deobandiy uni Bhagalpurning Pureni shahridagi Nomaniya madrasasiga yubordi va u yerda yetti yildan ortiq dars berdi. Keyin u Shohjahonpurga ko‘chib o‘tdi va Afzal al-Madarisni masjidda taʼsis etdi hamda u yerda deyarli uch yil davomida hech qanday haq olmasdan dars berdi. Ali 1911-yilda Dorul Ulum Deobandga oʻqituvchi etib tayinlangan va u yerda birinchi yilida „Ilm as-Sigʻ“, „Nur al-Izoh“ kabi arab tilining boshlangʻich kitoblaridan dars bergan. Uning Dorul Ulumdagi ilmiy faoliyati 44 yildan ortiq davom etgan. U ikki marta: birinchi marta 1928-1929-yillarda va ikkinchi marta 1944-1946-yillarda Dorul Ulum Deoband bosh muftiysi lavozimida ishlagan hamda uning rahbarligi ostida 24 855 ga yaqin fatvo yozilgan. U Husayn Ahmad Madaniy yo‘qligida „Sahih al-Buxoriy“dan dars bergan va umrining so‘nggi bosqichida bir necha yil Termiziyning ikkinchi jildidan ham dars bergan. Uning shogirdlari orasida Muhammad Shafi Deobandiy, Anzar Shoh Kashmiriy, Muhammad Salim Qasmi va Rashid Ahmad Ludhianviy bor.
Ali 1955-yilda vafot etdi va Dorul Ulum Deobandning Qasmi qabristoniga dafn qilindi. Uning shogirdi Anzarshoh Kashmiriy ustozi haqida o‘zining „Tadhkiratul Izaz“ nomli tarjimai holini yozgan.
Adabiy asarlar
Izaz Ali Amrohi „Nafhat al-Arab“ kitobini yozgan, bu kitobni zamonaviy dars-e-nizomi oʻquv dasturida jumladan Dorul Ulum Deoband oʻqitiladigan. Uning boshqa kitoblari orasida al-Ahadis al-mavdua ham bor.
Manbalar
uz.wikipedia.org