Isabella Valois

Fransiyalik Isabella (talaffuzi: Izabella Valua)(1389-yil 9-noyabr — 1409-yil 13-sentabr) 1396-1399-yillarda Angliya qiroli Richard II ning rafiqasi sifatida Angliya qirolichasi, 1406-yildan to vafotiga qadar yaʼni 1409-yilgacha Orlean gersogining rafiqasi sifatida Orlean gersoginyasi edi. U Fransiya qiroli Charlés VI ning qizi va Fransiya malikasi boʻlgan.

Hayoti

Isabella 1389-yil 9-noyabrda Fransiyaning Parij shahrida tugʻilgan. Fransiya qiroli Charlés VI (Sevimli Charlés/Charlés aqldan ozgan) va uning rafiqasi bavariyalik Isabeau/Isabellaning uchinchi farzandi va ikkinchi qizidir .Toʻngʻich opasi malika tugʻilganida vafot etgan boʻlsa, ikkinchisi esa keyingi yili vafot etgan, biroq uning yana toʻqqiz nafar kichik ukasi bor edi, ulardan yetti nafari chaqaloqlik paytida omon qolgan. Uning beshta kichik ukalari Isabella Angliya qiroliga turmushga chiqqish paytlarida tugʻilgan. Ulardan biri u turmushga chiqqan vaqtda, Angliyadaligida vafot etgan .

1396-yilda olti yoshli Isabella oʻz mamlakatlari oʻrtasida tinchlikni taʼminlash uchun oʻzidan yigirma uch yosh katta boʻlgan Angliya qiroli Richard II (1367-1400)ga uylanish haqida muzokaralar boshlandi. Uning bolaligi muhokama qilindi, lekin qirol Richard har kuni bu muammoni hal qilishini aytdi; Bu afzal qaror edi, chunki u keyin uni oʻz idealiga muvofiq shakllantira oladi; u yana malikani kutish uchun yetarlicha yoshda edi. Isabella ingliz elchilariga (uni goʻzal deb taʼriflashgan) Angliya qirolichasi boʻlishdan xursand ekanligini aytadi, chunki bu uni ajoyib xonimga aylantirardi . U ham bu vazifa uchun mashq qila boshladi.

Qirol Richard kelini uchun Parijga sayohat qildi, u yerda katta tantanalar boʻlib oʻtdi. Keyin sud va ingliz mehmonlari 1396-yil 31-oktyabrda toʻy marosimi boʻlib oʻtgan Calaisga borishdi, qirol hech boʻlmaganda kelinning oʻn ikki kundan keyin 7 yoshga toʻlishini ham kutmagan .

Angliya qirolichasi sifatida

Toʻydan keyin Izabella yangi rri bilan Angliyaga joʻnadi va u yerda Berkshiredagi Windsor qal’asiga koʻchirildi. U oʻz sudiga ega boʻlib, uni gubernator va Ledi de Cousy (keyinchalik Ledi Mortimerga almashtirilgan) boshqaradi. U 1397-yilda Westminster abbatligida Angliya qirolichasi sifatida toj kiygan. Garchi ularning nikohi tuzilgan siyosiy nikoh va yoshida farq boʻlsa-da, Isabella va Richard oʻzaro hurmat ila munosabatlarni qura oldilar. Podshoh muntazam ravishda Windzorda uni koʻrishga borar, u yerda unga hurmat bilan munosabatda boʻlib, uni va uning kanizaklarini hazil-mutoyiba suhbatlari bilan kutib olardi. Xabarlarga koʻra, Isabella bundan zavqlangan va shunday tashriflarni kutgan.

1399-yil may oyiga kelib qirolicha himoya qilish uchun Portchester qasriga koʻchiriladi, Richard esa Irlandiyaga harbiy yurish qildi. Iyun oyida Isabellaning amakisi, Orlean gersogi Louis I (1372-1407) Fransiyada hokimiyatni ruhiy kasal otasidan oladi. U Angliya bilan tinch munosabatlar endi muhim boʻlmagan yoki keraksiz deb qaror qildi va Richardning amakivachchasi va raqibi Henry Bolingbroke (1367-1413)nin Angliyaga qaytishiga ruxsat berdi. Henryning oʻylagan maqsadi oʻsha yilning fevral oyida vafot etgan otasi, Lancaster gersogi John Gaunt (1340-1399) yerlarini qaytarib olish edi. Bu qirol Richardni Henry oʻz yerlarini bevosita meros qilib olish huquqini beruvchi aktni bekor qilishga undadi.

Angliyaning koʻpgina lordlari, Richardning Irlandiyada boʻlishidan foydalanib, harbiy kampaniya boshlagan va mamlakatni qarshiliklarsiz egallab olgan Henryni qoʻllab-quvvatladilar. Qirollik qoʻriqchisi, Edmund Langley, York gersogi, Richard va Henryning amakisi oxir-oqibat isyonchilar tomoniga oʻtadi. Isabellani avval Wallingford qal’asiga, soʻngra Leeds qal’asiga koʻchirdi. 1399-yil19-avgustda Richard taslim boʻldi va u 1-sentyabrda Londonda qamoqqa tashlandi. 1399-yil 13-oktyabrda Henry qirollik taxtiga oʻtirdi. Isabella Sonning Bishop saroyiga (Salisburyyepiskopi qarorgohi) koʻchirildi va uy qamogʻiga olindi.

1400-yilning 14-fevralida taxtdan tushirilgan qirol sirli sharoitda, balki ochlikdan vafot etadi. Fransiya sudi uning bevasini Fransiyaga qaytarishni soʻradi, ammo Henry IV uni oʻgʻli va merosxoʻri Henry Monmouthga (1386-1422) uylanishini xohladi. Isabella uning talablarini rad etdi va marhum eri uchun motam tutdi. 1401-yil avgustda u nihoyat uyiga qoʻyib yuborildi, ammo Henry IV oʻz mahrini saqlab qoldi, agar nikoh umrbod yakunlanmasa, uni qaytarib berishi kerak edi . Oʻsha yili shahzoda Henry va Pomeraniyalik Catherine, Neumarktlik grafinya Palatine oʻrtasidagi oʻyin uchun nikoh muzokaralari boshlandi.

Orlean gersoginyasi sifatida

1406-yilda, Uels shahzodasi va Pomeraniyalik Catherine oʻrtasidagi nikoh muzokaralari toʻxtatilganda, Henry IV Isabella oʻz oʻgʻliga uylanishi kerakligi haqidagi taklifini takrorladi, ammo fransuz sudi uni rad etdi. 1420-yilda u Isabellaning singlisi Catherine Valoisga uylandi . 1406-yil 29-iyunda 16 yoshli Izabella 11 yoshli amakivachchasi Charlésga (1394-1465) uylandi

Uning eri 1407-yilda otasi oʻldirilganidan keyin Orlean gersogi boʻldi. U 1409-yil 13-sentyabrda 19 yoshida tugʻish paytida vafot etdi. Uning qizi Joan Valois (1409-1432) tirik qoldi va 1424-yilda Alençon gersogi John II (1409-1476) ga turmushga chiqdi

Isabella Bloisdagi Saint-Laumer abbatligida dafn qilindi, uning jasadi 1624-yilda topilgan, simob bilan qoplangan zigʻirga oʻralgan holda. Keyin uning qoldiqlari Parijdagi Couvent des Célestins (Célestinlar monastiri) ga koʻchirildi, bu fransuz qirolligi uchun ikkinchi eng muhim dafn etilgan joy boʻlib, u Fransiya inqilobi davrida tahqirlangan.

Shajarasi

Manbalar

uz.wikipedia.org