Isabella Stewart Gardner muzeyi
Isabella Stewart Gardner muzeyi Massachusets shtatining Boston shahrida joylashgan sanʼat muzeyi, unda Yevropa, Osiyo va Amerika sanʼatining muhim namunalari saqlanadi. Muzeyda rasmlar, haykaltaroshlik, gobelenlar va dekorativ sanʼat kolleksiyalari namoyish etib kelinmoqda. Muzeyga Isabella Stewart Gardner tomonidan asos solingan boʻlib, u vasiyatnomasida oʻzining badiiy toʻplamini „odamlarning zavqlanishi uchun“ doimiy ravishda namoyish etishni talab qilgan. Back Bay Fens yaqinidagi yordamchi qanot 2012-yilda qurib bitkazilgan.
1990-yilda muzeydan oʻn uchta san'at asari oʻgʻirlangan. Jinoyat qanday sodir etilganligi no'maumligicha qolmoqda. Narxi 500 million dollarga baholangan suratlar gʻoyib boʻlgan. Muzey tomonidan sanʼat asarlarini qaytarishga yordam beradigan maʼlumot uchun 10 million dollar mukofot vaʼda qilingan.
Tarix
Muzey 1898-1901-yillarda amerikalik sanʼat kolleksioneri, filantrop va sanʼat homiysi Isabella Stewart Gardner (1840-1924) tomonidan 15-asr Venetsiya saroy uslubida qurilgan. U 1903-yildan boshlab keng jamoatchilik uchun ishga tushirilgan.
Gardner 1891-yilda otasidan katta meros olganidan keyin kolleksiya yigʻish ishini boshlagan. Uning birinchi yirik xaridi 1892-yilda Parijdagi kim oshdi savdosida sotib olingan Iogannes Vermeerning „ The Consert“ i(taxminan 1664-yil) boʻlgan. 1894-yilda Bernard Berenson unga Botticelli Sando asarlarini sotib olish uchun yordam berishda oʻz xizmatlarini taklif qilgan. Uning yordami bilan Gardner Uygʻonish davri ustasining rasmini sotib olgan birinchi amerikalik boʻlgan. Berenson uning kolleksiyasidagi 70 ga yaqin sanʼat asarlarini sotib olishda yordam bergan.
1898-yilda turmush oʻrtogʻi Jon L. Gardner vafotidan soʻng, Isabella Gardner oʻzlarining kolleksiyalarini namoyish qilish uchun mos joy qurish haqidagi orzularini amalga oshirgan. U Bostonning botqoqli Fenway hududidan yer sotib olgan va Venetsiya Uygʻonish davri saroylari namunasidagi bino qurish uchun meʼmor Villard T. Searsni yollagan. Gardner bino dizaynining har bir jihati bilan alohida shugʻullangan. Binoning qurilishi tugallangandan soʻng, Gardner bir yil davomida oʻz kolleksiyasini turli madaniyatlar va davrlarga oid rasmlar, mebellar, toʻqimachilik va buyumlarni Yevropaning taniqli rasmlari va haykaltaroshlik namunalarini muzeyga joylashtitib chiqqan.
Muzey 1903-yilning 1-yanvarida Boston simfonik orkestri aʼzolari ishtirokida katta bayram bilan ochilgan. 1909-yilda Tasviriy sanʼat muzeyi oʻzining yangi uyiga koʻchib oʻtgan.
Gardner 1924-yilda vafot etguniga qadar 1 million dollarlik xayriya jamgʻarmasini yaratgan vasiyatnomasida muzeyni qoʻllab-quvvatlash, „odamlarning taʼlim olishi va zavqlanishi uchun“ doimiy ravishda ochiq turishi shartligini aytib oʻtgan.
Gardner oʻzining kotibi va Bostondagi Tasviriy sanʼat muzeyining sobiq kutubxonachisi Morris Carterni (1877-1965) muzeyning birinchi direktori etib tayinlagab. Carter butun toʻplamning katalogini yaratgan va Gardnerning aniq biografiyasini yozgan. Zamonaviy tabiatni muhofaza qilishning otasi Stout kolleksiya va tarixiy tuzilmaning uzoq muddatli saqlanishini taʼminlagan. 1970-yilda Rollin Van Nostrand Xedli (1927-1992) muzeyning uchinchi direktor boʻldi. Xedli muzey uchun bir nechta kataloglarni yozgan, yillik ilmiy nashr boʻlgan Fenway Courtni nashr etgan va 1987-yilda Bernard Berenson va Isabella Styuart Gardnerning maktublari (Shimoliy-Sharqiy Universitet nashriyoti) kitobini yozgan. Muzeyning keyingi direktori Enn Xouli bu vazifada 1989-yildan 2015-yilgacha xizmat qilgan.
Muzeydagi oʻgʻirlik
1990-yil 18-mart kuni erta tongda ikki oʻgʻri politsiya xodimlari qiyofasida muzeydan 500 million dollarlik oʻn uchta asarni oʻgʻirlab ketishgan. Asarlar orasida "The Consert" (taxminan 1664-yil) ham bor edi, u Yoxannes Vermeer tomonidan yaratilgan atigi 34 ta asardan biri boʻlib, bahosi 200 mln dollarni tashkil etdi . Shuningdek, Rembrandtning „ Jalila dengizidagi boʻron“ (1633) asari ham yoʻqolgan.
Asarlar topilmagan. Muzey dastlab suratlarni qaytarishga yordam beradigan maʼlumot uchun 5 million dollar mukofot taklif qilgan, 2017-yil may oyida mukofot ikki baravar koʻpayib, 10 million dollarga etgan. Gollandiya xonasi galereyasida yetishmayotgan asarlar uchun boʻsh ramkalar osilgan. Oʻgʻirlangan asarlar tanlovi mutaxassislarni hayratda qoldirgan, chunki muzeyda bundanda qimmatroq sanʼat asarlari mavjud edi. FQB maʼlumotlariga koʻra, oʻgʻirlangan sanʼat asarlari 2000-yillarning boshlarida Filadelfiyada sotuvga qoʻyilgan. Ularning fikricha, oʻgʻrilar Yangi Angliyada joylashgan jinoiy tashkilot aʼzolari boʻlgan.
Oʻgʻirlik boʻyicha daʼvo muddati oʻtgan, biroq jismoniy shaxsda oʻgʻirlangan asarlar borligi aniqlansa, jinoiy ish qoʻzgʻatilishi mumkin.
2021-yil aprel oyida Netflix o‘g‘irlik haqidagi to‘rt qismli hujjatli filmni namoyish qila boshlagan: This Is a Robbery : Dunyodagi eng katta sanʼat o‘g‘riligi.
Dizayn
Muzey 15-asr Venetsiya saroylari uslubida qurilgan. Gardner oʻzining oʻsib borayotgan sanʼat kolleksiyasini joylashtirish uchun botqoqli Back Bay Fens yaqinidagi binoni loyihalash uchun meʼmor Willard T. Searsni yollagan. Muzey ichida uch qavatli galereyalar barcha fasllarda gullab-yashnayotgan bogʻ hovlisini oʻrab olgan.
Bino uchun Bostonga Venetsiyadan qurilish materiallari olib kelingan degan notoʻgʻri tushuncha mavjud Muze Bostonda yangi materiallardan qurilgan.
Asr boshidagi bino dizaynida antiqa elementlardan foydalanilgan. Pollar uchun maxsus plitkalar ishlab chiqilgan, baʼzi konstruktiv elementlar uchun zamonaviy beton ishlatilgan va zamonaviy ustunlar tepasida antiqa poytaxtlar oʻrnatilgan. Bogʻning ichki hovlisi shisha tom bilan qoplangan.
Gardner muzeyi oʻzining sanʼat asarlari namoyish etiladigan samimiy muhiti va gullar bilan toʻldirilgan hovlisi bilan mashhur boʻlgan. Badiiy asarlarning aksariyati yorliqsiz. Bino zamonaviy sanʼat muzeyidan koʻra xususiy uyga oʻxshaydi.
2013-yilda muzey Bostonning diqqatga sazovor joylari komissiyasi tomonidan Bostonning diqqatga sazovor joylaridan biri sifatida tanlangan.
Toʻplam
Gardner kolleksiyasida 7500 dan ortiq rasm, haykaltaroshlik, mebel, toʻqimachilik, kumush, kulolchilik buyumlari, 1500 ta nodir kitoblar va 7000 ta arxiv buyumlari mavjud. Galereyalarda namoyish etilgan rassomlar orasida Titian, Rembrandt, Mikelanjelo, Rafael, Botticelli, Manet, Degas, Whistler va Sargent bor.
Muzey kolleksiyasidagi taniqli sanʼat asarlari orasida Titsianning „ The Rape of Europa“, Jon Singer Sargentning " El-Jaleo " va Izabella Stewart Gardnerning portreti, Fra Anjelikoning „ Death and Assumption of the Virgin“, Rembrandtning avtoportreti, 23 yoshli Altiniyti B. Francheskaning " Gerkules " va Botticelli " Story of Lukretia bor.
Arxivlarda sayohat albomlari, diler kvitansiyalaridan tashqari Genri Adams, TS Eliot, Sara Bernxardt va Oliver Vendell Xolms va boshqa 1000 dan ziyod muxbirlarning 7000 dan ortiq xatlari saqlanadi.
Galereyalarda Gardnerning kam maʼlum boʻlgan kitoblar toʻplami mavjud boʻlib, unda Dantening dastlabki nashrlari va qoʻlyozmalari, miniatyurachi Jan Burdixonning asarlari, qoʻlyozmalar mavjud.
Kengaytirish va saqlash loyihasi
2002-yilda, ikki yillik taʼmirlash jarayonidan soʻng, muzeyning vasiylik kengashi tarixiy binoni saqlab qolish va Izabella Gardner merosini davom ettiruvchi dasturlar uchun yaxshilangan joylarni taʼminlash uchun yangi bino qurishga qaror qildi. 2004-yilda Pritsker mukofoti sovrindori arxitektor Renzo Piano (Jenoa, Italiya) yangi qanotni loyihalash uchun tanlangan. 2009-yilda kengaytirish loyihasiga yakuniy ruxsat berilgan. 2016-yilda yangi qanot tashqi koʻrinishi uchun Boston meʼmorlar jamiyati tomonidan maqtovga sazovor boʻlgan va goʻzalligi uchun medal bilan taqdirlangan. Yangi bino dizayni tarixiy muzey binosiga oʻlchov, shakl va materiallar boʻyicha juda mos tushgan.
Loyiha asosida 2 ta yangi bino qurilgan. Birinchi bino asl muzeyga biriktirilgan, shisha va misdan yasalgan 4 qavatli koʻrinishga ega. Ikkinchi bino hajmi kichikroq boʻlib, issiqxonalar va turar-joy binolari uchun maydonlarni oʻz ichiga olgan. Yangi kengayish tashrif buyuruvchilarga xizmat koʻrsatish, konsertlar, maxsus koʻrgazmalar, taʼlim va landshaft dasturlari uchun joylarni oʻz ichiga oladi. Loyiha 2012-yilda tugatilgan. Yangi qurilgan binolar jami 118 million dollarga tushgan.
Joriy dasturlar
Muzeyda muntazam ravishda tarixiy kolleksiyalar haqida maʼlumot beruvchi ilmiy koʻrgazmalar, maʼruzalar, oilaviy dasturlar va simpoziumlar ishlab chiqiladi. „Rassom-in-Residence“ dasturi orqali koʻplab rassomlar muzeyda yashash uchun taklif qilinadi. Muzeyda koʻpincha zamonaviy sanʼat koʻrgazmalari va dasturlari boʻlib oʻtadi.
Soʻnggi koʻrgazmalar
Zamonaviy sanʼat koʻrgazmalari
Galereya
Manbalar
uz.wikipedia.org