Iroqda korrupsiya
Korrupsiya Iroqda hukumatning barcha darajalarida keng tarqalgan. 2021-yilda prezident Barham Solih 2003-yilda AQSh bosqinidan buyon Iroqdagi korruptsion kelishuvlar natijasida 150 milliard dollarlik neft pullari o‘g‘irlangan va olib chiqib ketilganini aytdi. Iroq iqtisodiyoti asosan naqd pul iqtisodiyoti boʻlib, pul miqdorini yoki qanday yoʻl tutishini kuzatish deyarli imkonsizdir.
2013-yildan 2021-yilgacha Transparency International korrupsiyani idrok etish indeksi Iroq davlat sektori jiddiy korrupsiyaga uchragan, ammo yaxshilanayotganini koʻrsatdi. 0 dan 100 gacha boʻlgan shkala boʻyicha, past koʻrsatkichlar keng tarqalgan korrupsiyani idrok etishni anglatadi, Iroqning bali har yili o‘zgarib sakkiz yil davomida 16 dan 23 gacha koʻtarildi. Taqqoslash uchun, 2021-yilda Indeksdagi eng past va eng yuqori ball 11 va 88 ballni tashkil qilgan. 2021-yil indeksining 180 ta davlati ballar boʻyicha saralanganida, Iroq 23 ball bilan 180 tadan 157-oʻrinni egalladi.
Ko‘rsatkichlar
Siyosiy partiyalar va davlat xizmatchilari eng korrupsiyalashgan qatlam hisoblanadilar va Iroq jamiyatida mayda korrupsiya yuqori darajada institutsionallashgan.
Korrupsiya Iroqda biznes yuritish uchun toʻsiq sanaladi va qogʻozbozlik va samarasizlik saqlanib qolmoqda. Davlat shartnomalari koʻpincha siyosiy rahbarlar bilan bogʻliq kompaniyalarga beriladi. Investorlar byurokratik toʻsiqlardan qochish uchun bosim ostida qolishlari mumkin.
Iroqdagi korrupsiya endemik, tizimli va IShID magʻlubiyatidan keyingi oʻrinda Iroq barqarorligiga asosiy tahdiddir.
Al-Jazira tekshiruvida Bagʻdoddagi Xartiya mahallasi aholisi qurilish sohasida jiddiy korrupsiya borligini daʼvo qilgan. Mahalla 2003-yilgi bosqindan beri qurilish jadalligini boshdan kechirdi. Ko‘plab qurilish qonunbuzarliklariga qaramay, davlat jarimalaridan tushgan daromadning faqat bir qismi davlat g‘aznasiga boradi. Iroq davlat xizmatchilari qurilish maydonchalarini tekshirish uchun mahallani aylanib chiqishadi. Ular notoʻgʻri ishlarni, masalan, binoning qoʻshimcha qavatini aniqlaganlarida, ishlab chiqaruvchi bilan shartnoma tuziladi. Davlat amaldori pora oladi va buning evaziga davlat xodimi jarimani kamaytiradi. Pudratchi chiptani toʻlaydi va loyihani davom ettiradi. Quruvchi to‘liq to‘lagan taqdirda ham, daromadli qurilish sohasi bilan solishtirganda, jarimalar qurilish kompaniyalarini to‘xtata olmaydi.
2022-yilda Iroqning korrupsiyaga qarshi komissiyasi Iroq davlat banklaridan 700 million AQSh dollari oʻgʻirlangan yirik korrupsiya mojarosini fosh qildi. Firibgarlik davlat bank tizimlarida tartibsizlik va beqarorlik holatiga olib keldi.
Noroziliklar va siyosiy taʼsirlar
Iroqning korrupsiyadan noroziligi 2018-yilda va yana 2019-yilda davom etayotgan noroziliklarning bir qismi sifatida yirik norozilik namoyishlari bilan bogʻlanib ketdi.
Iroqdagi korrupsiya va undan keyin 2018- va 2019-yillarda davom etayotgan norozilik namoyishlari 2019-yil 30-noyabrda Bosh vazir Odil Abdul Mahdiyning isteʼfoga chiqishiga sabab boʻldi. Uning o‘rniga 2020-yilning may oyida Mustafo Al-Kodhimiy tayinlangan edi.
Transparency International tashkilotining 2013-yilda o‘tkazgan so‘rovi shuni ko‘rsatdiki, iroqliklarning aksariyati hukumatning korrupsiyaga qarshi kurashdagi harakatlaridan norozi. 2019-yilda iroqliklarning 80% dan ortig‘i korrupsiyaning eng yuqori darajalarga yetib yomonlashuvidan xavotirda edi.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org