Irlandiya parlamenti
Irlandiya parlamenti — Irlandiya Respublikasining oliy vakillik hamda qonun chiqaruvchi organi. Eryaxtas tarkibiga quyidagilar kiradi:
Parlament qarorgohi Dublindagi Leinster uyida tashkil topgan. Eryaxtada 226 deputat boʻlib, ulardan 60 nafari senator hamda 156 nafari „Tyaxta Dala“: (irl.: Teachta Dála), quyi palata aʼzolari hisoblanadi.
Qurilmalari
Irlandiya parlamenti demokratik davlatdir. Milliy parlament (Eryahtas) Prezident hamda ikki palatadan tashkil topgan. Ular: Vakillar palatasi (Doyl Ehren) va Senat (Ehren Senat). Ularning funksiyalari hamda vakolatlari 1937-yil 1-iyulda plebissit natijasida qabul qilingan Irlandiya Konstitutsiyasidan kelib chiqadii. Irlandiya Parlament uylari Dublindagi Linster uyida joylashgan.
Konstitutsiya har bir palataga oʻz tartib qoidalarini, ularga rioya qilmaslik uchun jazo qoʻllash huquqini beradi. Konstitutsiyada koʻrsatilganidek, yagona hamda mutlaq qonun chiqaruvchi hokimiyat parlament aʼzolariga tegishli hisoblanadi.
Doyl Erenning parlament ustidan ustunligi Senatga umumiy saylovlar Vakillar palatasi tarqatib yuborilganidan keyin 90 kundan kechiktirmay o‘tkazilishi bilan tan olinadi.
Qonunchilik masalalarida Konstitutsiya Ehren Senati qonunchilikni cheksiz muddatga kechiktira olmasligini taʼkidlab oʻtdi.
Konstitutsiyaga va moliyaviy qonunlarga oʻzgartirishlar kiritish toʻgʻrisidagi qonun loyihalari faqat Vakillar palatasida koʻrib chiqilgandan keyin kiritilishi mumkin.
Senat moliyaviy qonun loyihalariga tavsiyalar berishi mumkin (oʻzgartirishlarsiz) hamda ular 21 kun ichida, moliyaviy boʻlmagan qonun loyihalari esa 90 kun ichida qabul qilinishi lozim.
Roli va vakolatlari
Palatalar baʼzi sohalarda qoʻshimcha vakolatlarga ega, masalan, Prezidentni, Oliy sud yoki Oliy sud sudyasini, Bosh inspektorni va Bosh auditorni ishdan boʻshatish, favqulodda holat eʼlon qilish va tugatish, qonunlar qabul qilish va normativ hujjatlarni bekor qilish.
Senat ikki sohada asosiy yoki eksklyuziv vakolatlarga ega:
Qoʻmitalari
Uylar Irlandiyada alohida, mustaqil siyosiy birliklari hisoblanadi. Ammo, keyingi yillarda qoʻshma yigʻilishlar shaklida tashkil etilgan yigʻilishlar (har ikki palata aʼzolari birgalikda oʻtirib, ovoz berishadi) palatalarning ayrim parlament loyihalarida ishtirok etishlari uchun qoʻshimcha imkoniyatini beradi. Bunga tashqi ishlar, Yevropa bilan aloqalar, irland tili, hukumat sanoati, ayollar huquqlari, oila ishlari, barqarorlik hamda kichik biznes va xizmatlar sohalaridagi ishlar kiradi.
Vakillar palatasi spikeri va Senat spikeri
Vakillar Palatasi Spikeri va Senat Spikeri Davlat Kengashi aʼzolari boʻlib, Prezidentga muayyan vakolatlarni amalga oshirish va amalga oshirishda yordam beradi. Maslahat beradi hamda Oliy sudya bilan birgalikda komissiya tuzadi. Prezidentning yoʻqligida uning oʻrnini bosadi.
Televideniyasi va Eryaxtasi
Palatalar va parlament qo‘mitalari majlislari majburiy ravishda efirga uzatiladi. Radio Telefis Eireann milliy kanali Vakillar palatasi spikeri, bosh vazir va hukumatning boshqa aʼzolari saylovi, moliyaviy hisobotlar, prezidentning palatalarga rasmiy murojaatlari yoki uning saylovlari kabi muhim voqealarni jonli efirda namoyish etadi.
Doyl Ehren aʼzolari
Har bir palataga saylanish usuli har xil. Doyl Ehrenning 166 aʼzosi (deputatlar deb ataladi) toʻgʻridan-toʻgʻri xalq ovozi bilan saylanadi. 18 yoshdan oshgan fuqarolar ovoz berishlari mumkin. Qonunga koʻra, Doyl Ehrendagi umumiy saylov kamida har 5 yilda bir marta oʻtkazilishi kerak. Saylov maqsadlarida mamlakat saylov okruglari deb nomlanuvchi hududlarga boʻlingan va elementlar, Hukumat va Parlament oʻrtasida zarur demokratik aloqani taʼminlaydi. Deputat hukumat partiyasi, muxolifat partiyasi aʼzosi boʻlishi mumkin yoki u mustaqil boʻlib qolishi mumkin. Konstitutsiyada, shuningdek, Hukumat Doyl Eren oldida javobgar boʻlishi nazarda tutilgan va buning uchun ushbu funktsiyani amalga oshirish uchun turli mexanizmlar qoʻllaniladi. Asosiy mexanizmlar deputatlik savollari va iltimosnomalaridir. Doyl Ehren aʼzolari, shu bilan birga, jamoat va yuridik guruhlar nomidan bayonotlarni qabul qilish, tayyorlash uchun koʻp vaqt sarflashadi.
Senatorlari
Eren Senati uchun umumiy saylovlar Doyl Eren tarqatib yuborilganidan keyin 90 kundan kechiktirmay oʻtkaziladi. Senat 60 aʼzodan iborat, jumladan:
Eryaxta faoliyati
Parlament palatasining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Manbalar
Adabiyotlar
Havolalar
www.oireachtas.ie - Irlandiya parlamentining rasmiy sayti
uz.wikipedia.org