IQTISODIYOT

IQTISODIYOT — 1) kishilar tomonidan mehnatni qo’llagan holda inson uchun zaruriy bo’lgan ne’matlar, hayot sharoitlari va vositalarini yaratish orqali tirikchilikni ta’minlash, ehtiyojlarni qondirishda foydalaniladigan xo’jalik, vositalar, ob’yektlar, jarayonlar majmui. Ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimot, iste’mol sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni qamraydi; 2) muayyan mamlakatning milliy xalq xo’jaligi yoki uning bir tarmog’i (transport Iqtisodiyoti, qishloq xo’jaligi Iqtisodiyoti va boshqalar); 3) xo’jalikning u yoki bu tarmog’ini, mintaqa xo’jaligini, ishlab chiqarishni tashkil etish usullari va shakllarini, shuningdek, ishlab chiqarishni boshqarishni o’rganadigan iqtisodiyot fanlari (sanoat Iqtisodiyoti, savdo Iqtisodiyoti va boshqalar).

Manba

O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi

Sun'iy intellekt javobi:

IQTISODIYOT — bu insonlarning cheklangan resurslardan foydalanib, ehtiyojlarini qondirish jarayoni va shu jarayonni o‘rganadigan fan. Uning asosiy maqsadi — resurslarni samarali taqsimlash orqali ishlab chiqarish, taqsimlash, almashinish va iste’mol jarayonlarini optimallashtirish.

Iqtisodiyotning asosiy tushunchalari

Resurslar (omillar)
- Tabiiy resurslar (yer, suv, qazilmalar)
- Mehnat (inson resurslari)
- Kapital (asbob-uskunalar, ishlab chiqarish vositalari)
- Tadbirkorlik (yangilik kiritish, riskni o‘z zimmasiga olish)
Iste’mol
- Mahsulot yoki xizmatlardan foydalanish, inson ehtiyojlarini qondirish jarayoni.
Ishlab chiqarish
- Resurslar yordamida mahsulot yoki xizmat yaratish jarayoni.
Taqsimlash
- Mahsulotlar va xizmatlarning bozorga yetkazilishi va ulardan foydalanish uchun taqsimlanishi.
Almashinish
- Mahsulot yoki xizmatlarni sotish va sotib olish jarayoni.

Iqtisodiyotning turlari

Mikroiqtisodiyot — alohida iqtisodiy birliklar, masalan, oilalar, firmalar faoliyatini o‘rganadi.
Makiroiqtisodiyot — butun millat yoki hudud iqtisodiyotining umumiy holatini o‘rganib, yalpi mahsulot hamda bandlikga ta’sir qiluvchi omillarni tahlil qiladi.

Iqtisodiyotning vazifalari

Resurslarning samarali taqsimlanishini ta’minlash.
Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish samaradorligini oshirish.
Insonlarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini qondirish.
Iqtisodiy o‘sish va barqaror taraqqiyotni ta’minlash.

Iqtisodiy modellar va tushunchalar

Talab va taklif qonuni — bozor iqtisodiyotining asosiy printsipi bo‘lib, mahsulot narxi talab va taklifga qarab shakllanadi.
Bozor mexanizmi — narxlar va raqobat orqali resurslar taqsimlanishini ifodalaydi.
Inflyatsiya — narxlarning umumiy darajasining o‘sishi, pul qadri pasayishi.
Ishsizlik — ish topa olmayotgan faol yoshlar sonining ko‘payishi.

Iqtisodiyot inson hayotining har bir jabhasiga ta’sir qiluvchi murakkab va keng sohaga ega bo‘lib, davlat boshqaruvidan tortib, oilaviy xarajatlarga qadar ko‘plab jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Uning o‘rganilishi va tushunilishi jamiyat taraqqiyoti uchun juda muhimdir.