Internetga qaramlik
Internetga qaramlik (yoki Internetga qaramlik) — bu Internetdan foydalanishga boʻlgan xulq-atvor buzuqlik istagi va undan ortiqcha foydalanish, Internetda koʻp vaqt sarflash hisoblanadi.
Internetga qaramlik tibbiy jihatdan aniqlangan ruhiy kasallik emas (DSM-5 va ICD-10), ammo ICD-11 (2019-yil may) videooʻyinlarga qaramlik va onlayn qimor oʻyinlariga qaramlikni oʻz ichiga oladi.
Internetga qaramlik va tibbiyot
Shifokorlar subyektining kompyuterda vaqt oʻtkazishga gʻayritabiiy bogʻliqligini tan olishadi, bu juda xarakterli ruhiy va jismoniy alomatlarni taʼkidlaydi.
Tibbiy maʼnoda giyohvandlik (giyohvandlik) tolerantlikning kuchayishi va aniq fiziologik va psixologik alomatlar bilan birga keladigan odatiy moddadan foydalanishga boʻlgan xulq-atvor buzilishi sifatida tavsiflanadi. Tolerantlikning oʻsishi tobora koʻproq internetga qaramlikni koʻnikishni anglatadi. Shuningdek, psixologiyada qaramlik (giyohvandlik) inson tomonidan seziladigan, maʼlum bir faoliyatga oʻtadigan obsesif ehtiyoj sifatida tavsiflanadi.
Shunga qaramay, Internetning ruhiy salomatlikka ijobiy taʼsiri ham qayd etilgan. Amerikalik tadqiqotchilar Internetdan foydalanish qaror qabul qilish va murakkab fikrlash uchun mas’ul boʻlgan miya markazlarini ish faoliyatini kuchaytirish orqali oʻrta va keksa odamlarda miya faoliyatini yaxshilashini aniqladilar. American Journal of Geriatrik Psixiatriya jurnalida chop etilgan tadqiqotga koʻra, Internetdan foydalanish xotira, til, oʻqish va koʻrishni boshqaradigan miya markazlarini faollashtirishga olib keladi. Bundan tashqari, Internetda qidiruv paytida, zarur maʼlumotlarni olish uchun taklif qilingan havolalardan qaysi birini tanlash kerakligini hal qilish zarurati tufayli murakkab fikrlash va qaror qabul qilish uchun mas’ul boʻlgan miya markazlari faollashadi (kitoblarni oʻqiyotganda, tegishli miyaning bunday faollashishi hududlar sodir boʻlmaydi).
Dunyo boʻylab Internetga qaramlar
2009-yilda Qoʻshma Shtatlarda „Internetga qaramlik“ ni davolashga bagʻishlangan birinchi klinika paydo boʻldi. Finlandiyada Internetga qaram boʻlgan va shifokor tomonidan tasdiqlangan tashxisi boʻlgan yoshlarga armiyadan 3 yilga kechiktirish beriladi. Xitoy 2008-yilda ushbu giyohvandlikni rasman kasallik sifatida tan olish boʻyicha dunyoda inqiroz boʻlishini eʼlon qildi va birinchi boʻlib klinikalarni ochdi.
Yaqinda oʻtkazilgan tadqiqotlarga koʻra (2021), rus oʻsmirlari orasida internetga qaramlikning tarqalishi isteʼmol qilinadigan tarkibga qarab 7,1-10,4% ni tashkil qiladi. Yangilangan maʼlumotlarga koʻra (2022-yil), rus shahar oʻsmirlari orasida umumiy Internetga qaramlikning tarqalishi (umumlashtirilgan, isteʼmol qilinadigan kontent boʻyicha farqlanmagan; Chen Internetga qaramlik shkalasi, CIAS soʻrovnomasi ishlatilgan) 7,2% ni tashkil qiladi; kompyuter oʻyinlariga qaramlikning tarqalishi 10,4% ni tashkil qiladi (oʻsmirlar uchun oʻyinga qaramlik shkalasi, GASA soʻrovnomasi ishlatilgan); ijtimoiy tarmoqlarga qaramlikning tarqalishi 8,0% (Ijtimoiy Media Disorder Scale, SMDS anketasi yordamida) tashkil qiladi.
Internetga qaramlikning tasnifi, sabablari va belgilari
Psixolog Drepa M. I. maʼlumotlariga koʻra, Internetga qaramlikning asosiy 6 turi quyidagilardan iborat:
Soʻnggi yillarda Internetga qaramlikni shakllantirishning neyrobiologik mexanizmlari faol muhokama qilinmoqda. Rossiya oʻsmirlarida Internetga qaramlikning tungi uyqu parametrlariga va kunduzgi uyquchanlikning ogʻirligiga sezilarli salbiy taʼsiri isbotlangan.
Internetga qaramlik diagnostikasi
Internetga qaramlikning psixologik diagnostikasi uchun bir qator anketalarning oldini olish usullari qoʻllaniladi:
Internetga qaramlik va oilaviy muammolar
Oʻsmirlarda internetga qaramlik belgilari [norasmiy manba]:
Yana qarang
Manbalar
Adabiyotlar
Havolalar
uz.wikipedia.org