Indoneziyada korrupsiya
Korrupsiyaga oid jiddiy maʼlumotlarni yigʻish qiyin boʻlsa-da,
Indoneziyadagi korrupsiya jamoatchilik fikri, soʻrovlar va har bir tizim qanday ishlashini kuzatish orqali aniq koʻrinadi.
Transparency International tashkilotining 2021-yilgi korrupsiyani idrok etish indeksi mamlakatni 180 mamlakat ichida 96-oʻrinni egalladi, bu oʻtgan yilgi 102-oʻrindan yaxshilangan. Indeksdagi 180 ta davlat ichida yuqori oʻrindagi davlatlar eng halol davlat sektoriga ega deb hisoblangan shkala boʻyicha tartiblangan.
Indoneziyada korrupsiyani topish mumkin boʻlgan davlat sektorida ikkita asosiy soha mavjud. Bular adliya va davlat xizmati sohalaridir. Adliya sohasidagi korrupsiya uning qonunlarni ijro etishdagi samarasizligi, adolatni taʼminlamaslik, qonun ustuvorligiga putur yetkazishi bilan koʻrinadi. Ushbu sektordagi korrupsiya sohalari politsiya va sudlarni oʻz ichiga oladi. 2008-yilda davlat sektori halolligi tadqiqotida Oliy sud Indoneziyadagi boshqa davlat xizmatlariga nisbatan halollik boʻyicha eng past oʻrinni egalladi. Sudlar adolatsiz qarorlar qabul qiladi va yuqori norasmiy xarajatlarga ega deb qaraldi.
Davlat xizmatidagi korrupsiyaning dalillari sohada oʻtkazilgan soʻrovlardan olingan. Baʼzi soʻrovlar shuni koʻrsatdiki, ularning deyarli yarmi pora olgan. Davlat xizmatchilarining o‘zlari korrupsiyani tan olishadi.
2012-yil yanvar oyida Indoneziya 2011-yilda korrupsiya tufayli 2,13 trillion rupiy (238,6 million AQSh dollari) yo‘qotgani haqida xabar berilgan edi. Danang Vidoyoko tomonidan muvofiqlashtirilgan „Indoneziya korrupsiyaga qarshi kurash“ notijorat tashkiloti tomonidan olib borilgan tadqiqotga koʻra, yoʻqolgan pullarning katta qismini oʻgʻirliklar tashkil qiladi va „hukumat investitsiyalari pul oʻtkazishga eng moyil boʻlgan sektordir“.
Kompaniyalar litsenziya va ruxsatnomalarni olish jarayonida qogʻozbozlik va keng tarqalgan tovlamachilikdan xavotirda va ular koʻpincha davlat shartnomalarini olishda shaxsiy munosabatlarga asoslangan tartibsiz toʻlovlar yoki imtiyozlar talabiga duch kelishadi. Kompaniyalar, shuningdek, Indoneziya rasmiylari tomonidan naqd toʻlovlarga muntazam talab va sovgʻalar kutishini xabar berishdi.
Iqtisodiy va ijtimoiy xarajatlar
Korrupsiya Indoneziyada iqtisodiy va ijtimoiy xarajatlarni keltirib chiqaradigan muhim rivojlanish muammosidir. Shaxsiy manfaatlar uchun davlat qonunlari va siyosatlariga aralashish Indoneziyaning raqobatbardoshligini zaiflashtiradi.
Indoneziyada vazirliklarning toʻrtdan bir qismi byudjet mablagʻlarini oʻzlashtirishdan aziyat chekmoqda. Uy xoʻjaliklari taxminan 1%, korxonalar esa kompaniyaning oylik daromadlarining kamida 5% ini norasmiy toʻlovlarga sarflagan. Indoneziyadagi korrupsiya tufayli ijtimoiy xarajatlar hukumat institutlari va qonun ustuvorligini zaiflashtirgan. Kontrabanda va tovlamachilik tufayli jinoyatlarning koʻpayishi fuqarolarni himoya qilishi kerak boʻlgan muassasalar bilan bogʻliq. Eng koʻp azob chekayotgan odamlar kambagʻallardir, chunki ular oʻzlarining allaqachon cheklangan byudjetlari orqali toʻlovlarni moliyalashtirishga qiynalmoqdalar va ijtimoiy xizmatlarning samaradorligi past boʻlmoqda. Bu xavotirlar Indoneziyaning Jahon banki va Boshqaruvni isloh qilish boʻyicha hamkorlik qoʻshma tadqiqot loyihasida „korrupsiya va kambagʻallar“ deb nomlangan.
Korrupsiyaga chek qoʻyish harakatlari
Indoneziyada korrupsiyaga qarshi kurash 1950-yillarda boshlangan. Ombudsman va Aktivlarni Tekshirish Komissiyasi (KPKPN) tashkil etilishi bilan korrupsiyaga qarshi kurashish boʻyicha baʼzi saʼy-harakatlar amalga oshirildi. Bu 1998-yil may oyidan beri Indoneziyaning rasmiy islohot dasturining muhim kun tartibi va bir qismi boʻlib kelgan. Biroq, qilingan saʼy-harakatlar shubhali, chunki korrupsiyani kamaytirish boʻyichaimkoniyatlar cheklangan. Korrupsiyani oldini olishga toʻsqinlik qilgan baʼzi toʻsiqlar orasida siyosiy va iqtisodiy cheklovlar va korrupsiyaning murakkab koʻrinishi bor 1960-yillar oxirida Yangi tartib rejimining boshida korrupsiyaga qattiq tanqid ostiga olindi. Natijada 1970-yilda prezident Suxarto tomonidan toʻrt kishidan iborat komissiya tayinlandi. Komissiya hisobotida korrupsiya keng tarqalgani, ammo shoshilinch choralar koʻrish zarurligi qayd etilgan holatlarning hech biri kuzatilmagani aniqlangan. 1999-yilda politsiya va prokuraturaga korrupsiya holatlarini tergov qilish vakolatini beruvchi qonunlar qabul qilingan.
Bu saʼy-harakatlar korrupsiyada ayblangan mahkumlarga oʻgʻirlagan barcha pullarini qaytarishga buyruq berish shaklida boʻldi. 2012-yil 6-mart kuni Jakarta korrupsiya sudi Energetika va mineral resurslar vazirligi xodimi Ridvan Sanjayani 2009-yilda uy quyosh energiyasi tizimi loyihasi bo‘yicha 526 milliard IDR (57,86 million AQSh dollari) qiymatidagi tenderda soxtalashtirish aybi bilan olti yillik qamoq jazosiga hukm qildi.
Korrupsiyani yoʻq qilish komissiyasi (KPK) Ridvanning hukmidan Quyosh uy tizimi loyihasi bilan bogʻliq boʻlgan janjal boʻyicha tergovni rivojlantirish uchun material sifatida foydalanishini bildirdi.
Yirik banklar va moliyaviy korporatsiyalar bilan bog‘liq shov-shuvli korrupsiya janjallari orasida Bank Bali janjali, BLBI ishi, Century Bank ishi va Jiwasraya janjali kiradi.
Suxartoga qarshi korrupsiya ayblovlari
Indoneziyaning sobiq prezidenti, diktatori Suxartoga qarshi korrupsiya iddaolari bo‘yicha tekshiruvlar uning 32 yillik boshqaruvidan so‘ng darhol boshlandi. Transparency International tomonidan 2004-yilda tuzilgan Global Transparency Reportda Suxarto dunyodagi eng korrupsiyaga uchragan rahbar sifatida qayd etilgan. Hisobotda Suxarto Indoneziya hukumatiga 15 milliard dollardan 35-milliard dollargacha zarar yetkazganlikda ayblangan.
Suxarto oʻz hukmronligi davrida turli funksiyalarni, jumladan, taʼlim, sogʻliqni saqlash va Trikora faxriylarini qoʻllab-quvvatlashni oʻz ichiga olgan bir nechta tashkilotlarni boshqargan. Bu tashkilotlarning barchasi davlatdan o‘zlashtirilgan noqonuniy mablag‘larni olishda gumon qilingan.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org