Ilyos Qoya ibodatxona

Ilyos-Qoya — X-XIII asrlarda mustahkam qurilgan nasroniy monastir-ibodatxonasi xarobalari (toponimga koʻra — avliyo Ilya). Qrimning janubiy qirgʻogʻidagi xuddi shu nomdagi togʻ tepasida joylashgan qoya. Shimoldan, janubdan va gʻarbdan oʻtib boʻlmaydi. Faqat tik sharqiy yonbagʻir boʻylab koʻtarilish mumkin.

Tavsifi

Monastir 50 m dan ortiq uzunlikdagi qal’a devori bilan oʻralgan. Hozirda deyarli butunlay vayron boʻlgan ohak aralashma bilan xarsangtoshdan yasalgan, monastirning maydoni 1,9 gektarni tashkil etadi. 1966-yilda istehkom ichida E. A. Parshina va O. I. Dombrovskiy oʻlchami 4,7 metrga 9,35 metr (ichki oʻlchamlari 3,5 metrdan 7,3 metr) boʻlgan apsis tomoni shimoli-sharqqa yoʻnaltirilgan ibodatxonani qazib aniqlashgan. Cherkov ham qum-ohakli aralashma bilan xarsangtoshdan qurilgan (poydevor devorlardan tashqariga chiqib ketgan, qalinligi 60-80 sm), kirish qismi 1 m kengligida barpo qilingan. Gʻarbiy devor ichida 11 arkosolium boʻlgan. Ibodatxona sharqiy qismida mehrobni toʻsib turgan toʻsinlar qoldiqlar bor. Maʼbad gumbazsiz boʻlib, tomi kafel bilan qoplangan. Uning belgilariga koʻra — kafellar Laspi yaqinida ishlab chiqarilgan. Qazishma ishlari natijalariga koʻra, ibodatxona Dombrovskiy tomonidan IX — X asrga oid deb taxmin qilingan. V. L. Myts fikricha, monastir X-XIII asrlarda mavjud boʻlgan.A. Yu. Vinogradov, 1976-yili Ye. A. Parshina tomonidan ustun boʻlagida aniqlangan yozuvni tahlil qilib (eʼlon qilinmagan), uning XI-XII asrga tegishli ekanligini taxmin qilgan.

Oʻrganish tarixi

Vayronalar haqidagi birinchi eslatmani V. X. Kondaraki 1868-yil maqolasida qoldirgan. N. L. Ernst 1935-yilda Ilyos-Qoya ziyoratgohi va ibodatxona xarobalari haqida yozgan. 1967-yilgi qazishmalar O. I. Dombrovskiy boshchiligida Ukraina SSR FA Arxeologiya instituti ekspeditsiyasi tomonidan amalga oshirilgan. 1976-yili bir guruh E. A. Parshina guruhi Laspi hududida tadqiqotlar olib bordi va qator qiziqarli xulosalar berdi.

Manbalar

uz.wikipedia.org