Ikki tilli ta'lim
Ikki tilli ta'limda, talabalar ikki yoki undan ko'proq tilda o'qitiladi. By ikkinchi tilni fan sifatida o'rganishdan farq qiladi chunki, ikkala til ham matematika,ilm-fan va tarix kabi turli sohalarga ko'rsatmalar uchun ishlatiladi.Har bir tilni o'rganishga ketadigan vaqt qanday usul qo'llanishiga bog'liq. Masalan, bir qancha usullarda ikkita til ham o'quvchining butun ta'lim olayotgan vaqtida o'zlashtiriladi qaysiki boshqalar faqat bir til bilan ta'lim olib tugatayotganda. Ikkitillilikning eng oliy maqsadi shuki, bu ikkita tilda ham tarjima qilish va qayta tuzish kabi strategiyalar orqali ravonlik va savodxonlikni o'rganish.
Ikki tilli ta'lim dasturi modellari
Ikki tilli ta'lim modellarini tasniflashning bir necha turli yo'llari bor, eng ommabop usullardan biri bu dasturlarni yakuniy maqsadi bo'yicha ajratish. Bu quyida ishlatiladigan usul, lekin bu yagona qo'llaniladigan uslub emas. Ikki tilli ta'limda turli xil usullarni yanada keng qamrovda ko'rib chiqish uchun butun dunyo bo'ylab ikki tilli ta'limni davlat(yoki viloyat) madaniyatlararo ikkitilli ta'limga qarang
Ikki tilli ta'limni saqlash
Ikki tilli ta'lim tizimini qo'llab quvvatlashdan maqsad talabalar ta'limning aksariyat qismida ikkala tilda ham o'raganishni davom ettirishdir. Ikki tilli ta'lim tizimini qo'llab quvvatlash dasturidagi talabalar ikkala tilda ham har qanday sohadagi mavzuda munozara o'tkazish imkoniyatiga ega bo'lishlari kerak. Ikki tilli ta'limni saqlashning ikkita keng tarqalgan turi bu ikki tomonlama/ikki tilli immersion(chuqur aqliy ishtirok)va rivojlanish(kechikib) ikki tillik ta'limdir. Ushbu ikki loyiha ham immersion til dasturi deb qaraladi.
Ikki tilli dasturlar Ikki tilli dasturda, har bir til uchun ona tilida so'zlashuvchilar muvozanatiga egalar bilan bir sinfda aralash o'tirishadi. Ikki tilli dasturda yana bir keng tarqalgan uslub bu 90/10 modeli. Ushbu uslubda, 90% ko'rsatmalar boshlang'ich sinflarda o'quvchilarning o'z ona tilisida va 10%i esa ikkinchi tilda olib boriladi. Bu nisbiyat o'quvchilar yoshi bilan har bir tilda bir xil vaqt sarflamaguncha o'zgarib boradi. Buni 50/50 usuli bilan qarama-qarshi qo'yish mumkin,qaysiki, o'quvchining eng birinchi ta'lim tili orasida teng muvozanat bilan boshlanadi.
Kechiktirilgan chiqish dasturlari Kechikish yoki rivojlanish dasturida o'quvchilarning hammasi bir xil tilli bo'lishadi. Ular yuqorida aytilgan 90/10 uslubiga amal qilishadi va asta-sekin o'z tillarida aksariyat ko'rsatmalar bilan bo'shlang'ich maktabda o'zlashtirgan tillarda muvozanatni ajratishga o'tishadi.
Bimodal-ikki tilli dasturlar Bimodal ikki tilli dasturda O'quvchilar ikkita tilda Ikki xil usulda o'qitiladi, asosan yozish/gapirish tilda va imo-ishora bilan. Bu turdagi loyiha karlarga va eshitishi qiyin bo'lganlar o'quvchilar uchun xizmat qiluvchi maktablarda keng tarqalgan.
O'tish davri ikki tilli ta'lim
O‘tish davri (erta-chiqish) ikki tilli ta’lim loyihalarida, maqsad o'quvchilar yangi tilni o'rganish jarayonida matematika, ilm-fan(tabbiy fanlar)va ijtimoiy masalarda ortda qolmasliklari uchun o'z ona tillari saqlanib qolinishi. Ikki tilli ta'limni saqlab qolish usulidan farqli o'laroq, bola ikkinchi tilni bilishidan qoniqsa, u faqat shu tildan foydalanishga urunadi. Bu usul o'z ona tilida o'zlashtirgan ko'plab mahoratlarni keyinchalik ikkinchi tilda ham qila olishda *umumiy asosiy malaka* usuliga asoslangan. Bunda lingvistik maqsad o'quvchilarning yagona tilli sinflarga o'tishiga yordam bersa, savodxonlikni chiqarishda va akademik bilimlarni egallashda birinchi tildan foydalanish ona tilini tanazzulga uchrashining oldini oladi.
uz.wikipedia.org