Hyperalgesia
Hyperalgesia (/ˌhaɪpərælˈdʒiːziə/ yoki /-siə/ ; ʻgiper’ yunoncha ὑπρr (huper, „oʻta“)" va „-algesia“ yunoncha (algos, ogʻriq)) — bu nosiseptorlar yoki periferik nervlarning shikastlanishi natijasida yuzaga kelishi mumkin boʻlgan, biror bir qoʻzgʻatuvchiga yuqori sezuvchanlikni keltirib chiqarishi mumkin boʻlgan ogʻriqqa nisbatan gʻayritabiiy darajada yuqori sezuvchanlik hissidir. E va F prostaglandinlari asosan nosiseptorlar sezgirligi uchun javobgardir. Ogʻriqqa nisbatan vaqtincha sezuvchanlikning oshishi kasallikning bir qismi sifatida paydo boʻladi.
Turlari
Hyperalgesia fokal, diskret joylarda butun tanada yoki uning koʻproq qismida paydo boʻlishi mumkin. Oʻtkazuvchanlik (kondensatorlik) tadqiqotlari shuni koʻrsatdiki, oxirgi, diffuz shakldagi
oʻrganilgan hyperalgesiani boshdan kechirish mumkin.
Fokal shakl odatda shikastlanish bilan bogʻliq va ikkita kichik tur mavjud:
Surunkali ogʻriqni davolashda opioidlarni uzoq muddatli qoʻllash natijasida opioid tufayli kelib chiqqan hyperalgesia rivojlanishi mumkin. Odamlar va hayvonlarda oʻtkazilgan turli xil tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, birlamchi yoki ikkilamchi hyperalgesia opioidlarning surunkali va oʻtkir taʼsiriga javoban rivojlanishi mumkin. Ushbu nojoʻya taʼsir opioid bilan davolashni toʻxtatishni talab qiladigan darajada jiddiy boʻlishi mumkin.
Sabablar
Giperalgeziya yalligʻlanish yoki allergik reaktsiyada yuzaga keladigan trombotsitlarni faollashtiruvchi omil (PAF) tomonidan qoʻzgʻatiladi. Bu periferik asab tizimi bilan oʻzaro taʼsir qiluvchi va ogʻriqni keltirib chiqaradigan kimyoviy moddalarni (sitokinlar va kimokinlar) chiqaradigan immun hujayralari orqali sodir boʻladi.
Fokal hyperalgesia gʻayrioddiy sabablaridan biri platypus zaharidir.
Uzoq muddatli opioid (masalan, geroin, morfin) foydalanuvchilari va surunkali ogʻriqni davolash uchun yuqori dozali opioid dori-darmonlarni qabul qilganlar hyperalgesiani hamda jismoniy maʼlumotlarga mutanosib ravishda ogʻriqni boshdan kechirishi mumkin. Bu ularning vaqt oʻtishi bilan dorilar samaradorligini yoʻqotishining keng tarqalgan sababidir.Tolerantlikdan farqlash qiyin boʻlishi mumkinligi sababli, opioid tomonidan qoʻzgʻatilgan hyperalgesia koʻpincha opioid dozasini oshirish orqali davolanadi va ogʻriqqa sezgirlikni yanada oshirish orqali muammoni potentsial ravishda yomonlashtiradi. Opioid retseptorlarining surunkali giperstimulyatsiyasi tanadagi ogʻriq signalizatsiya yoʻllarining gomeostazini bir necha taʼsir mexanizmlari orqali oʻzgartiradi. Asosiy yoʻllardan biri nositseptin retseptorini stimulyatsiya qilish va bu retseptorni blokirovka qilish, shu asnoda, hyperalgesia rivojlanishining oldini olish vositasi boʻlishi mumkin.
Yalligʻlanishdan kelib chiqqan holda, nosiseptiv tolalarni stimulyatsiya qilish orqa miyada kuchaytirish shakliga, uzoq muddatli kuchayishiga olib keladi. Bu ogʻriq tolalari ogʻriq yoʻliga, „periaqueduktal kulrang“ sinaps qilingan joyda sodir boʻladi. Orqa miyada sinaps holatini kuchaytirish hyperlgesiani keltirib chiqarishning yana bir usuli boʻlishi mumkin.
Lipopolisakkaridlar, endotoksinlar va infektsiyaning boshqa signallari tomonidan qoʻzgʻatilgan faollashtirilgan leykotsitlar tomonidan interleykin-1 kabi yalligʻlanishga qarshi sitokinlarning chiqarilishi, shuningdek, kasallik xulq-atvorining bir qismi sifatida ogʻriq sezuvchanligini oshiradi.
Tashxis
Oddiy yotoqxona sinovlari paxta tayoqchasiga javob (ogʻriq intensivligi va xarakteri), barmoq bosimi, pinprick, sovuq va iliq ogohlantirishlarni, masalan, 20 ° C va 40 ° C haroratda metall termo roliklarni, shuningdek, anormallik maydonini xaritalashni oʻz ichiga oladi.
Ogʻriq chegaralarini (ogʻriq chegarasining pasayishi allodiniyani koʻrsatadi) va ogohlantiruvchi / javob funksiyalarini (ogʻriq reaksiyasining kuchayishi giperaljeziyani koʻrsatadi) aniqlash uchun miqdoriy hissiy testdan foydalanish mumkin. Dinamik va mexanik allodiniya paxtadan tayyorlangan sumka yoki choʻtka yordamida baholanishi mumkin. Bosim algometri va standartlashtirilgan monofilamentlar yoki ogʻirlikdagi stimulyatorlar bosim va punktat allodiniya va hyperalgesiani baholash uchun va termal sinov uchun tester sifatida ishlatilinadi.
Davolash
Hyperalgesia nervlarning tirnalish xususiyati yoki shikastlanishi bilan bogʻliq boʻlgan boshqa ogʻriqlarga oʻxshab ketadi. Misol uchun: allodiniya va neyropatik ogʻriqlar. Ushbu kasallikka davo sifatida SSRI yoki trisiklik yoki, steroid boʻlmagan antidepressantlar, yalligʻlanishga qarshi dorilar (NSAID), glyukokortikoidlar, gabapentin yoki pregabalin, NMDA antagonistlari yoki tramadol singari atipik opioidlar yordamida kasallikka yechim topish mumkin. Agar opioidlarning surunkali yuqori dozalari tufayli hyperalgesia yuzaga kelgan boʻlsa, dozani kamaytirish ogʻriqni boshqarishni yaxshilashga olib kelishi mumkin. Biroq, asab disfunksiyasi bilan bogʻliq ogʻriqning boshqa shakllarida boʻlgani kabi, hyperalgesia davolash klinik jihatdan qiyin boʻlishi mumkin va maʼlum bir bemor uchun samarali boʻlgan mos dori yoki dorilar kombinatsiyasini topish sinov va xatoliklarni talab qilishi mumkin. Transkutan elektr nervlarni qoʻzgʻatuvchi vositadan foydalanish hyperalgesiani yengillashtirishi koʻrsatilgan.
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org