Hudaybiya shartnomasi(sulhi)
Hudaybiya shartnomasi (arabcha: صَلَح ٱلْحُدَيْبِيَّة) islom payg'ambari Muhammad davrida sodir bo'lgan voqea edi. Bu Madina davlati vakili bo'lgan Muhammad(s.a.v) va Makkadagi Qurayshiy qabilasi o'rtasida 628-yil yanvarda (Zulqida, 6-hijriy yilga to'g'ri keladi) muhim shartnoma edi. Bu ikki shahar o'rtasidagi keskinlikni kamaytirishga yordam berdi, 10 yil davomida tinchlikni tasdiqladi va Muhammad(s.a.v) ning izdoshlariga keyingi yil tinch ziyoratda qaytishga ruxsat berdi, keyinchalik bu ziyorat "Birinchi haj" deb nomlandi.
Hajga borishga urinish
Muhammad alayhissalom Makkaga kirib , Ka'ba atrofida tavof qilganini oldindan sezib qoldilar. Madinadagi sahobalari bu haqda xabar berganlarida xursand boʻlishdi. Ularning hammasi Makka va Ka’bani ardoqlab, u yerda tavof qilishni oʻrgandilar. 628-yilda Muhammad(s.a.v) 1400 nafar musulmonlar guruhi bilan umra ziyoratini ado etish maqsadida Makka tomon qurolsiz tinch yurish qildi. Ular ziyoratchilarning kiyimini kiyib, Quraysh arablarning ziyoratchilarni shaharga kirishiga ruxsat berish odati hurmat qilishlarini umid qilib, qurbonlik hayvonlarini olib kelishdi. Musulmonlar Madinani ehrom bog'lagan holda tark etgan edilar, bu ularning harakat erkinligini cheklab qo'ygan va jang qilishni taqiqlagan oldindan o'ylangan ruhiy va jismoniy holat edi.
Muhammad(s.a.v) va uning izdoshlari Makkadan tashqarida qarorgoh qurishdi va Muhammad(s.a.v) ziyoratchilarning Makkaga kirishiga to'sqinlik qilmoqchi bo'lgan Makka elchilari bilan uchrashdi. Muzokaralardan soʻng ikki tomon bu masalani urush yoʻli bilan emas, balki diplomatiya yoʻli bilan hal qilishga qaror qildi va shartnoma tuzildi.
Shartnomaning shartli bandlari
Uzoq davom etgan munozaradan so'ng ikkala tomon ham ba'zi shartli fikrlarga rozi bo'lishdi, masalan:
Umarning qarshiliklari
Shartnoma imzolangandan keyin ziyoratchilarning ba'zilari Muhammad(s.a.v) ning ko'p nuqtalarda Qurayshga taslim bo'lib, Allohning nomini ishlatib, o'zini Allohning Rasuli deb atashiga e'tiroz bildirishdi. Bu Umarning shartnomani shubha ostiga qo'yishiga olib keldi. Shundan so'ng u payg'ambar bilan ilgari hech qachon qilmagan tarzda gaplashganidan pushaymon bo'lgan. Bu Sahihi Muslimda yozilgan.
Ahamiyati
Shartnoma Islomda juda muhim, chunki u Madinadagi Islom davlatining bilvosita tan olinishi edi. Shartnoma, shuningdek, Makkada bo'lgan musulmonlarga Islomga ochiq e'tiqod qilish imkonini ham berdi. Qolaversa, musulmonlar va mushriklar oʻrtasida doimiy kurash boʻlmagani uchun koʻpchilik Islomni yangicha koʻrinishda koʻrdi va bu koʻproq odamlarning Islomni qabul qilishiga sabab boʻldi. Bundan shartnomasi musulmonlar bilan tuzilgan shartnomalardan foydalanish orqali boshqa qabilalarni zabt etishga yoʻl ochdi. Shartnoma, shuningdek, Islom faqat qilich bilan tarqalmaganiga misol bo'lib xizmat qiladi, chunki Muhammad(s.a.v) Makkaga hujum qilishi mumkin bo'lgan qo'shinga ega edi, lekin Muhammad tinchlik shartnomasini tuzishni tanladi. Mushriklar ahdni buzgach, Makkaga yurish qilib, mushriklarni fath qildilar.
Muhammad(s.a.v) Hudaybiyada "daraxt ostida" qasamyod qilgani u zotni G'arbiy Arabistonning ba'zi qismlarida haqiqiy hukmdorga aylantirdi. Dastlabki islomiy Misrda "daraxt ostida bay'at" qilgan ota-boboga ega bo'lish katta ijtimoiy obro'ga ega edi.
Shartnoma haqida Qur'on oyati nozil bo'lib, "Albatta, Biz senga ochiq-oydin g'alabani berdik" (Qur'on 48:1).
Yana qarang
Manba
Qo'shimcha o'qish
uz.wikipedia.org