Helmgolts teoremasi (klassik mexanika)

---

Klassik mexanikaning Helmgolts teoremasi quyidagicha:

bir oʻlchovli tizimning Gamiltoniani boʻlsin, bu yerdakinetik energiya vaparametrga bogʻliq boʻlgan



V


{\displaystyle V}

„U-shaklidagi“ potensial energiya profilidir.
Mayli





⟨
⋅
⟩


t




{\displaystyle \left\langle \cdot \right\rangle _{t}}

oʻrtacha vaqtni bildirsin. Shunda

Keyin

Izohlar
Klassik mexanikaning ushbu teoremasining tezislari aynan termodinamikaning issiqlik teoremasi kabi oʻqiladi. Bu fakt maʼlum mexanik miqdorlar oʻrtasida termodinamikga oʻxshash munosabatlar mavjudligini koʻrsatadi. Bu oʻz navbatida bir oʻlchovli mexanik tizimning „termodinamik holatini“ aniqlash imkonini beradi. Xususan, harorat



T


{\displaystyle T}

kinetik energiyaning oʻrtacha vaqt va entropiya bilan berilgan



S


{\displaystyle S}

harakatning logarifmi boʻyicha (yaʼni,



∮
d
x


2
m

(

E
−
φ

(

x
,
V

)


)





{\textstyle \oint dx{\sqrt {2m\left(E-\varphi \left(x,V\right)\right)}}}

).
Muvozanat termodinamikasining mexanik asosini taʼminlash uchun uni makroskopik tizimlarga (yaʼni koʻp oʻlchovli tizimlarga) qanday qoʻllashni koʻrgan Lyudvig Boltsman bu teoremaning ahamiyatini tan oldi. Ushbu tadqiqot faoliyati uning ergodik gipotezasini shakllantirishi bilan chambarchas bogʻliq edi. Jorj Devid Birxoffning ergodik teoremasiga asoslangan Helmgolts teoremasining koʻp oʻlchovli versiyasi umumlashtirilgan Helmgolts teoremasi deb nomlanadi.

Manbalar

---

uz.wikipedia.org