Havo pochtasi
Havo pochtasi , shuningdek,
aeropochtasi , pochta joʻnatmalarini turli xil vositalardan foydalangan holda havo orqali tashish uchun umumiy tushunchadir — tashuvchi kaptarlardan tortib barcha turdagi samolyotlargacha.
Tarixi
Kabutar pochtasi
Havo orqali xat joʻnatishning eng qadimiy usuli — kabutar pochtasi hisoblanadi. Tashuvchi kabutarlar 20-asrgacha xabarlarni yetkazish uchun ishlatilgan.
Kabutarlar bilan bir qatorda, asalarilar ham xabarlarni uzatish uchun tashuvchi sifatida ishlatilgan.
qurol pochtasi
XV-XVI-asrlarda pochta qurollari yordamida yozma xabarlarni havo orqali yetkazish uchun qurol (yoki toʻp) pochta ishlatilgan. Ikkinchisidan maxsus oʻqlarni otib foydalanilgan, ularning ichida yozishmalar joylashtirilgan.
Uchuvchi apparatlardan foydalanish
19-asrdan boshlab pochta aloqasi uchun havodan yengilroq uchuvchi apparatlar — aerostatlar (havo sharlari) va dirijabllardan foydalanila boshlangan, bu esa balon (aerostat) va dirijabl pochtasining yaratilishiga turtki bergan. 20-asrning boshlarida havodan ogʻirroq qurilmalar — samolyotlar paydo boʻlishi bilan havo pochtasining jadal rivojlanishi, vertolyot va planer pochtalarining kamroq taqsimlanishi bilan boshlandi. Sovet pochta terminologiyasida 1932-yilgacha aviapochta rasmiy ravishda „havo pochtasi“ deb nomlangan.
Balon (aerostat) pochta Havo kemasi orqali birinchi yozishmalarni yetkazib berish 1785-yil 7-yanvarda boʻlib oʻtgan va Angliyaning Dover shahridan Kale yaqinida Fransiyaga havo sharida amalga oshirilgan.
1793-yil 9-yanvarda Filadelfiyadan Nyu-Jersi shtatining Deptford (Township) shahriga birinchi Shimoliy Amerika havo sharida Jan-Per Blanchard parvoz qilayotganda, Jorj Vashingtonning Blanshard qoʻnadigan yer uchastkasining egasiga topshirish uchun shaxsiy xatini olib ketayotgan edi. Ushbu fakt tufayli parvoz AQShga birinchi havo pochtasi orqali joʻnatma boʻlgan.
AQShda birinchi rasmiy havo pochtasi 1859-yil 17-avgustda, Jon Uayz Nyu-Yorkdagi manzil bilan Indiana shtatidagi Lafayette shahrida uchib boshlangan havo sharini boshqarganida amalga oshirilgan. Ob-havo sharoiti uni Krofordsvillga (Indiana) qoʻnishga majbur qilgan va pochta poezd orqali oʻz manziliga yetkazilgan. 1959-yilda ushbu voqeani xotirlash uchun AQSh pochta xizmati 7 sentlik pochta markasini chiqargan.
Franko-Prussiya urushi (1870-1871) davrida Parij va Metzdan pochta joʻnatmalari ham bu shaharlarni qamal qilgan nemislarning boshlari ustida uchib yurgan sharlarda olib ketilgan. 1877-yilda Tennessi shtatining Nashvill shahridagi havo sharida ham pochta joʻnatmalari amalga oshirilgan.
Dirijabel pochtasi 1900-1930-yillarda havo pochtasi ham dirijabellar yordamida olib borilgan va bu turdagi pochta dirijabel pochtasi deb nomlanadi. Nemis tseppelinlarining roli ayniqsa sezilarli boʻlgan: koʻplab mamlakatlar tseppelinli pochta uchun maxsus markalar chiqargan.
Aviapochta 1903-yilda aeroplanlarning paydo boʻlishi darhol ularni pochta tashish uchun ishlatishga qiziqish uygʻotdi. 20-asr davomida aviapochta pochta va posilkalarni yetkazib berishning asosiy vositasiga aylangan.
Raketa pochtasi 19-asr oxiri va 1930-yillardan boshlab baʼzi mamlakatlarda raketa pochtasi sinovdan oʻtkazilgan.
Yana qarang
Manbalar
Adabiyot
[Sm. Iz osajdyonnogo goroda, Pisma nesut golubi, V nebe — dirijabl, Na stremitelnix krilyax, V stroy vstupaet vertolyot i V plameni vzletaet raketa.]
Havolalar
uz.wikipedia.org