Haumea

Haumea (kichik sayyora belgisi 136108 Haumea ) — Neptun orbitasidan tashqarida joylashgan kichik sayyora. 2004-yilda Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi Palomar observatoriyasida Kaltekdan Michael E. Brown boshchiligidagi jamoa tomonidan va shubhali tarzda 2005-yilda Ispaniyadagi Sierra Nevada observatoriyasida José Luis Ortiz Moreno boshchiligidagi jamoa tomonidan topilgan, ammo oxirgi da'voga qarshi chiqilgan. 2008-yil 17-sentabrda unga Gavayi koʻpayidhlik ma’budasi boʻlgan Haumea nomi berildi, Xalqaro Astronomiya Ittifoqi (XAI) tomonidan mitti sayyora boʻlishini kutilgan edi. Nominal hisob-kitoblarga ko'ra, u Eris va Plutondan keyin uchinchi eng katta maʼlum bo'lgan trans-Neptun obyekti boʻldi, ammo eng mos modellashtirishdagi noaniqlik Makemake uchun kattaroq o'lchamlar bilan bir oz mos keladi.

Haumea massasi Plutonnikidan uch karra, Yernikidan esa massasining 1400 marta kichik. Uning shakli to'g'ridan-to'g'ri kuzatilmagan bo'lsa-da, yorug'lik egri chizig'i bo'yicha hisob-kitoblar uning Yakobi ellipsoidi (agar u mitti sayyora bo'lganida qanday bo'lar edi), katta o'qi kichik o'qidan ikki baravar uzun ekanligiga mos keladi. 2017-yil oktabr oyida astronomlar Haumea atrofida halqa tizimi topilganligini e'lon qilishdi, bu trans-Neptun obyekti uchun kashf etilgan birinchi halqa tizimini ifodalaydi. Haumea tortishish kuchi yaqin vaqtgacha uning gidrostatik muvozanatga kelishi uchun yetarli deb hisoblangan, ammo hozir bu aniq emas. Haumeaning cho'ziq shakli va tez aylanishi, halqalari va baland albedosi ulkan to'qnashuvning oqibati boʻlib, bu Haumea bir nechta yirik trans-Neptun obyektlarini va Haumeaning ikki yo'ldoshi Hiʻiaka va Namakani o'z ichiga olgan to'qnashuv oilasining eng katta a'zosi bo'ldi.

Manbalar

Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "nb", but no corresponding <references group="nb"/> tag was found

uz.wikipedia.org