Хаски
Husky (talaffuz: Haski) - bu asosan Shimoliy hududlarda yetishtiriladigan va itlar jamoasini tez yetaklay olish qobiliyatiga ega bo'lgan chana itlarining bir necha zotlari ataladigan umumiy nomidir. Haskilar eng tezkor itlar zotining chatishmasidir . Alaska Malamuti deb ataluvchi xaskilar zoti, aksincha, eng yirik va eng baquvvat chana tortuvchi it bo'lib, og'irroq yuklarni tortish uchun boqiladi. Mahsulotlar va odamlarni itlar qo'shilgan chanalarda yetkazib berish ko'p jihatdan tarixga aylangan bo'lsa-da, so'nggi yillarda qorli hududlardagi ko'plab kompaniyalar sayyohlarga itlar tortadigan chanalarda sayr qilishni taklif etmoqdalar. Haskilar endilikda uy hayvonlari sifatida ham boqiladi.
Etimologiya
Dastlab Eskimoslar(yoki Inuitlar) Haski nomi bilan atalgan bo'lib, aslida Haski so'zi Haskimos(Eskimos)ning qisqartmasi. Eskimos - ingliz savdo kemalari dengizchilari Haski so'zining itlarga nisbatan qo'llanilishi esa birinchi marta 1852-yilda Inuitlar tomonidan boqilgan itlar uchun qayd etilgan.
Kelib chiqishi
Haski itlari genetikasi kulrang bo'ri bilan chatishganligi sababli deyarli butunlay mos keladi. Biroq, ba'zi Arktika Haskilari genetikasi hozirda yo'q bo'lib ketgan Shimoliy Osiyo Taymir bo'risi bilan ham chatishganligini ko'rsatadi : Sibir zoti, kamroq darajada Sharpey zoti, Finlandiya Shpitslari va Grenlandiya zoti (bu ham tarixan Arktikadagi odamlar populyatsiyasi bilan bog'liq). Haskining ajdodlari Sibir haskilari bo'lib, ular yagona zot ko'rinishida Chukotkada yetishtirilgan va Shimoliy Amerikaga olib kelingan. Bu yerda ular chana itlarining mahalliy zoti bilan chatishtirdilar va yangi zotni shakllantirdilar. Grenlandiya zoti chatishmasi jadvali 3,5% umumiy materialning optimal variantini ko'rsatadi; ammo, ajdodlar nisbati 1,4% dan 27,3% gacha bo'lgan, bu ma'lumotlarga mos keladi va Taymir bo'risi bilan hamda Sharpey, Shpits, Sibir, Haskilari kabi keng tarqalgan zotlar ajdodlari bilan chatishganligini ko'rsatadi.
Bunday introgressiya yuqori kengliklarda yashovchi birinchi itlarni yangi va qiyin muhitlarga moslashish uchun foydali bo'lgan fenotipik o'zgarishlar bilan ta'minlashi mumkin, bu esa Huski rivojlanishiga katta hissa qo'shadi. Bu shuningdek, hozirgi zotlarning ajdodlari bir nechta mintaqalardan kelganligini ko'rsatadi.
Xususiyatlari
Haskilar baquvvat sport itlaridir. Ular odatda kulrang, qora, mis qizil yoki oq bo'lishi mumkin bo'lgan qalin ikki qavatli yungga ega. Bunday jun sovuq havoda gipotermiyadan (tana haroratining keskin pasayishi) himoya qiladi va bu ularning sovuqqa chidamliligini oshiradi. Haskilarning ko'zlari odatda ochiq ko'k rangga ega, ammo ular jigarrang, ko'k, sariq yoki geteroxrom rangda ham bo'lishi mumkin. Haskilar boshqa zotlarga qaraganda uveitga(uveit - ko'zning rangli qismi yallig'lanishi) ko'proq moyil.
Haskilarning vazni va bo'yi zot turiga bog'liq, lekin o'rtacha bo'yi 50-60 sm ga etadi, vazni esa 20-35 kg.
Zotlari
Haskilar Arktikaning tub aholisi tomonidan yetishtirilgan.
Zamonaviy davrda bu zotlarning namunalari saralab olingan va turli uy hayvonlari kinologiya klublarida zamonaviy tozaqonli zotlar sifatida ro'yxatga olingan. Jumladan, Sibir Haski va Labrador Haski . Saxalin Haski - yapon shpitsi va Akita Inu bilan bog'liq bo'lgan yapon chana itlari ham zotdor turlar qatoriga kiradi.
Alyaska Haskisi - Alyaskada (Sibir va Arktikaning boshqa hududlarida emas) paydo bo'lgan chana itlarining bir turi. Makkenzi daryosi Haskisi esa Alyaska va Kanadaning Arktika va subarktik mintaqalarida yetishtirilgan turli xil itlar populyatsiyalariga tegishli kichik tipdir.
Haskilarning boshqa turlari orasida Grenlandiya iti, Samoyed ham mavjud.
Alternativ faoliyat
Haskilarni uy hayvoni sifatida boquvchi ko'pgina insonlar chana tortish uchun mos kelmaydigan uy sharoitida bo'lganliklari tufayli it uchun yaxshi va egasi uchun yoqimli mashg'ulotlar o'ylab topishdi.
Mashg'ulotlarning qulayligi, ularning samaradorligini oshirish va poyganing ikkala ishtirokchisiga ham shikast yetkazish ehtimolini kamaytirish uchun quyidagi jihozlardan foydalaniladi:
Haskilar mashxur madaniyatda
Uchta it kechasi iborasi, ya'ni juda sovuq bo'lganida, isinish uchun yotoqda uchta it kerak bo'lganda, Sibir haskilarini saqlagan Sibirdan kelgan Chukchidan kelib chiqqan.
Haskilar AQSHdagi bir qancha oliy taʼlim muassasalarining maskotlari, jumladan Hyustondagi Baptist universiteti, Vashington universiteti, Konnektikut universiteti, Pensilvaniyaning Bloomsburg universiteti, Shimoliy- Sharqiy universitet, Michigan texnologik universiteti, Shimoliy Illinoys universiteti, Sent-Cloud Davlat universiteti, Janubiy Meyn universiteti, va Viskonsin-Marafon universiteti. ular, shuningdek, Sent-Meri universiteti (Galifaks), Jorj Braun kolleji (Toronto), va Kanadadagi Saskachevan universitetining maskotlaridir.
Ikkinchi Jahon urushi paytida Ittifoqchilarning 1943-yilda Sitsiliyaga bostirib kirishi " Haski operatsiyasi " deb nomlandi.
Haskilar bir nechta kinofilmlarda, xususan, chana kontekstida paydo bo'lgan, jumladan " Balto ", "Temir iroda", " Qorli itlar " va " Oq asirlik " .
Bo'rilar aks ettirilgan " Oqshom " dostoni va birinchi mavsumida asosan Dahshatli bo'rilar ishtirok etgan "Taxtlar o'yini" teleko'rsatuvi Haski zotlarining mashxurligini oshirishga sabab bo'lgan; ammo, hayvonlarni xayriya tashkilotlari, shuningdek, ularning tabiati tufayli Haski zotli itlardan voz kechish soni ham ko'paygan. .
" Shimolga ” teleserialida “Difenbeyker” laqabli yarim haski/yarim bo‘ri bosh qahramonning uy hayvoni bo‘lgan.
"OTTA orkestri" guruhining kompozitsiyalaridan biri "Haski" deb ataladi .
Eslatmalar
uz.wikipedia.org