Hasan Abdullayev
Hasan Abdullayev (Hasan Mammadbaghir oghlu Abdullayev sifatida ham yoziadi; ozarbayjoncha: Həsən Məmmədbağır oğlu Abdullayev; ruscha: Гасан Мамедбагир оглы Абдуллаев; 1918-yil 20-avgust – 1993-yil 1-sentyabr) — yetakchi sovet va ozarbayjon fizigi, olimi va davlat arbobi, Ozarbayjon SSR Milliy Fanlar Akademiyasi prezidenti lavozimida ishlagan. U fizika-matematika fanlari doktori, fizika-matematika professori, Ozarbayjon SSR Milliy Fanlar akademiyasining Matematika va fizika instituti direktori , Ozarbayjon SSR Milliy Fanlar akademiyasining toʻliq akademigi, muxbir boʻlgan. Sovet Fanlar Akademiyasi va Rossiya Fanlar Akademiyasi aʼzosi, 1970-1983-yillarda esa Ozarbayjon SSR Milliy Fanlar Akademiyasining eng uzoq prezidentlik qilgan prezidenti boʻlgan. U, shuningdek, Ozarbayjon SSR parlamentining deputati, Sovet Ittifoqi Oliy Kengashining 8, 9 va 10-chaqiriqlari deputati etib saylangan. Akademik Abdullayev sovet yarimoʻtkazgichlar fizikasining asoschilaridan biri va yangi texnologiyalar boʻyicha yetakchi olim edi. U elektronika, astrofizika, aeronavtika, tibbiyot, biofizika va mudofaa sanoati rivojiga katta va tengsiz hissa qoʻshgan. Akademik Abdullayev 585 ta sovet va xorijiy patentlar, shu jumladan 171 ta maxfiy va 65 ta oʻta maxfiy patentlar, 28 ta ilmiy kitoblar (monografiyalar), ingliz, rus va ozarbayjon tillarida 800 dan ortiq jurnal va ensiklopediya maqolalari muallifi.
Biografiyasi
Hasan Abdullayev 1918-yil 20-avgustda Ozarbayjon Demokratik Respublikasi boʻlgan davrda Naxchivonning Yayji shahrida tug‘ilgan. U 1993-yil 1-sentyabrda Bokuda vafot etgan va Faxriy xiyobonga dafn qilingan.
Hasan Abdullayev nomi 1957-1993-yillarda oʻzi rahbarlik qilgan va jahon miqyosidagi ilmiy tadqiqot institutiga aylantirgan Ozarbayjon Fanlar Akademiyasi Fizika institutiga uning nomi berilgan. Shu bilar birga, Boku shahri markazidagi koʻchaga, u yashagan turar-joy majmuasiga va Naxchivandagi boshlangʻich maktab ham Abdullayev sharafiga nomlangan. Bundan tashqari, 2003-yildan boshlab Ozarbayjonda bakalavriat, magistratura va aspirantura fanlari talabalariga uning nomidagi bir qancha stipendiyalar beriladi. Besh yilda bir marta 2003, 2008, 2013, yillar Bokuda uning ilmiy merosiga bagʻishlangan anjumanlar boʻlib oʻtgan.
Ozarbayjon tilida soʻzlashishiga qaramay, rus, nemis va ingliz tillarini juda yaxshi bilardi. Uylangan, uch farzandi va olti nabirasi bor.
Ish faoliyati
Akademik Abdullayev o‘zining ellik yildan ortiq umrini yarim o‘tkazgichlar fizikasiga bag‘ishladi. Selen va tellurning ikkilik va uchlik birikmalarining yangi guruhlari kashf qildi, boshqariladigan elektron xotiraga ega diodlarni taklif qildi, koʻrinadigan va infraqizil spektr zonalari uchun qabul qiluvchi sifatida ishlatiladigan murakkab yarim oʻtkazgichlarni ixtiro qildi. Selen va selen fizikasini tadqiq qilib, birinchi boʻlib selendagi anormalliklarni tushuntirdi va ularni nazorat qilish usulini kashf qildi. Lazerlar va xotira modullari uchun murakkab kimyoviy tarkibli yarimoʻtkazgich monokristallarini olish boʻyicha bir qator ilmiy loyihalarni amalga oshirdi. Issiqlik konvertorlari uchun yangi yarimoʻtkazgichli materiallar ishlab chiqilgan.
1954-yilda Hasan Abdullayev Boku davlat universiteti (BDU) qoshida yarimo‘tkazgichlar fizikasi kafedrasiga asos solgan. Abdullayev Ozarbayjon SSR Fanlar akademiyasining Naxchivan va Ganja filiallarini tashkil etdi va respublikada 50 dan ortiq ilmiy ishlab chiqarish va qurilish byurolarini tuzdi, ularga ilmiy nazariya va kashfiyotlarni tatbiq etish, ularni ishlab chiqarish va hayotga tezroq joriy etish vazifasi yuklatildi.
Akademik Hasan Abdullayev tashabbusi va bevosita rahbarligi ostida quyidagi ilmiy-tadqiqot va ilmiy muassasalar va tashabbuslar tashkil etildi:
Mukofotlar
Akademik Hasan Abdullayev 1978-yilda Sovet Ittifoqining oliy mukofoti — Lenin ordeni, Mehnat Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlangan. Kosmonavtika federatsiyasining Vavilov oltin medali, Kosmonavtika federatsiyasining Siolkovskiy oltin medali, 1972 yilda Ozarbayjon SSR Davlat mukofoti laureati, Ozarbayjon SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi, va boshqa medallar va nufuzli Sovet va xalqaro ilmiy mukofotlar soxibi.
Ilmiy harakatlar va tengdoshlarning tan olinishi
Akademik Hasan Abdullayev 28 monografiya, bir qancha ilmiy darsliklar, olti yuzga yaqin ilmiy jurnal maqolalari muallifi. U SSSRdan 585 ta patentga (jumladan, harbiy maqsadlarda qoʻllaniladigan texnologiyalar uchun 171 ta maxfiy va 65 ta oʻta maxfiy patent) hamda Fransiya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Yaponiya, Shvetsiya, Italiya, Bolgariya, Hindiston va AQShdan 35 ta xorijiy patentga ega. Amerika Qoʻshma Shtatlari Patenti 3,472,652).
Akademik Abdullayev hamkasblari, jumladan Nobel mukofoti sovrindori akademik Jores Alferov, Nobel mukofoti sovrindori akademik Aleksandr Proxorov, Kurchatov instituti prezidenti va direktori Yevgeniy Velixov, akademik Bentsion Vul, akademik Vladimir Tuchkevich, akademik Sergey Kapitsalov, akademik Sergey Kapitsalg tomonidan yuqori baholandi., Nobel mukofoti sovrindori professor Rudolf Lyudvig Mossbauer, akademik Nikolay Bogolyubov, SSSR Fanlar akademiyasi prezidentlari akademik Aleksandr Nesmeyanov, akademik Anatoliy Petrovich Aleksandrov, akademik Mstislav Keldish va boshqa sovet va xorijiy olimlar.
Nashrlar
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org