Hamida Javanshir
Hamida Ahmad bey qizi Javanshir (ozarbayjoncha: Həmidə Cavanşir) (1873-yil 19-yanvar – 1955-yil 6-fevral) – Ozarbayjonning birinchi maʼrifatparvar ayollaridan biri, tarixchi Ahmad Bey Javanshirning qizi, Jalil Mammadqulizodaning rafiqasi, tarjimon, xayriyachi va Ozarbayjon Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi.
Yoshligi
Oʻz oilasining Qahrizli qishlogʻidagi eski uyida tugʻilgan Hamida Javansher ozarbayjon tarixchisi, tarjimon va rus imperatori armiyasining zobiti Ahmad bey Javanshir (1828—1903) va uning rafiqasi Mulkijahonning toʻngʻich farzandi edi. U Qorabogʻning oxirgi hukmdor xoni Ibrohim Xalilxonning buvisi edi. Hamida va uning ukasi uyda oʻqigan; u toʻqqiz yoshga toʻlganda, rus oʻqituvchilari oilasi ularga taʼlim berish uchun ular bilan birga yashashga keldi. 14 yoshida u Yevropa va islom adabiyoti bilan tanish boʻlgan, rus va fransuz tillarida bemalol gapirgan.
1889-yili Hamida Javanshir Bardalik leytenant Ibrahim bey Davatdarovga uylanadi. Ular Brest-Litovskda (hozirgi Belorussiyada) joylashdilar. Tez orada ularning ikki farzandi Mino va Muzaffar dunyoga keldi. Javanshir bal raqslaridan saboq oldi, nemis va polyak tillarini oʻrgandi. 1900-yilda oila Karsga koʻchib oʻtdi va u yerda Davatdarov harbiy qal'a qoʻmondoni etib tayinlandi. Bir yil oʻtgach u vafot etdi, uning 28 yoshli xotinini beva qoldi; Hamidaning Moskvada tibbiyot oʻqish istagi amalga oshmay qoldi.
Hayoti va faolligi
U otasidan Kahrizli mulkini meros qilib oldi va paxtachilik tadbirkorligini muvaffaqiyatli davom ettirdi. Vasiyatiga koʻra, “Qorabogʻ xonligining siyosiy ishlari toʻgʻrisida” 1747–1805 yillardagi tarixiy asari qoʻlyozmasini “Geyrat” nashriyotida chop etish uchun Tiflisga (hozirgi Gruziya poytaxti) olib boradi. Bu yerda, 1905-yil oktyabr oyida u ozarbayjon tilida chiqadigan “ Sharg-i rus ” gazetasining sharhlovchisi boʻlgan Jalil Mammadqulizoda bilan uchrashdi.Ular 1907-yilda turmush qurishdi (Mammadqulizoda oʻsha paytda ikki marta ajrashgan) va 1920-yilgacha Tiflisda yashagan. Ular 1908-yilda Midhat va 1911-yilda Anvar ismli ikki oʻgʻil koʻrdi U Mammadqulizoda bilan “ Molla Nasriddin ” satirik jurnalini nashr etishda ishlagan.
1907-yil Qorabogʻdagi ocharchilik paytida Hamida Javanshir ochlikdan azob chekayotgan qishloq aholisiga un va tariq tarqatgan, ikki yillik oʻzaro qirgʻinlardan soʻng mahalliy armanlar va ozarbayjonlar oʻrtasida vositachi boʻlgan.1908-yilda u oʻzining tugʻilib oʻsgan Kahrizli qishlogʻida oʻrta maktabga asos soldi va bu maktab oʻgʻil va qizlar bir sinfda oʻqishi mumkin boʻlgan birinchi ozarbayjon maktabiga aylandi. 1910-yilda Javanshir shahardagi ozarbayjon zodagonlarining ayol aʼzolari bilan birgalikda Kavkaz musulmon ayollari xayrixohlik jamiyatini tuzdi. Sovet davridagi chechak epidemiyasi paytida u vaksina sotib olib, Kahrizli aholisiga bepul tarqatdi.
1921-yilda Tabrizda bir yil yashagach, oila Bokuga koʻchib oʻtadi va u yerda esdaliklar yozadi, erining asarlarini tarjima qiladi. U 1930-yillarda “ Uygʻoning: musulmon ayolning hayoti haqida yodgorlik” nomli esdalik asarini nashr etdi, 1907—1931-yillarda Kavkaz va Eronning eng nufuzli satirik jurnali “Molla Nasreddin” , vafotidan keyin 1967-yilda nashr etildi.Jurnal Hasan Javadi va Villem Floor tomonidan ingliz tiliga tarjima qilindi U rus she’rlarini ham tarjima qilgan. U ikki farzandidan ayrildi: 1923-yilda Mino va 1935-yilda Midxat vafot etishdi.U 1955-yilda Bokuda vafot etdi. Kahrizlida uning hayoti va ijodiga oid muzey bor.
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org